Δρομοκαΐτειο ψυχιατρικό νοσοκομείο Αττικής 
  Η λειτουργία των κλινικών του Δρομοκαΐτειου όχι μόνο δεν μπορεί να εξασφαλίσει ένα ασφαλές και σταθερό θεραπευτικό πλαίσιο, αλλά εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια εργαζομένων και ασθενών
https://www.efsyn.gr/arthro/dromokaiteio-i-psyhiki-ygeia-sta-oria-tis-trelas
Συντάκτης: 
 
Συνωστισμός στην εφημερία, με περιστατικά που έχουν παραπεμφθεί από κάθε γωνιά της χώρας, ασθενείς που αναγκαστικά φιλοξενούνται σε κρεβάτια αδειούχων ασθενών, οι οποίοι όμως επιστρέφουν την επομένη, άλλοι ασθενείς που στις 2 και 3 τα ξημερώματα οδηγούνται σε κλειστά κρεβάτια -τα οποία ξαναστήνονται μέσα στη νύχτα- τμημάτων ακατάλληλων για τη νοσηλεία τους (όπως είναι της γηροψυχιατρικής και των χρονίων), ασθενείς που φτάνουν τελευταίοι στην εφημερία και οι οποίοι διανυκτερεύουν, στην καλύτερη περίπτωση, στο ίδρυμα με την παρέμβαση του Σωματείου Εργαζομένων και, στη χειρότερη, στο κρατητήριο του αστυνομικού τμήματος της περιοχής τους, όπου επιστρέφουν με τη συνοδεία αστυνομικών δυνάμεων.
Αυτή, χωρίς ανάσα, είναι η σημερινή εικόνα του Δρομοκαΐτειου, που επί έτη υποβαθμιζόταν με σκοπό να κλείσει. Η εικόνα μιας καθόλου ανθρώπινης δομής για τους ψυχικά πάσχοντες, όπως την αντικρίσαμε, όπως μας την περιγράφουν οι εργαζόμενοι κι όπως αποτυπώνεται στα έγγραφα του διευθυντή Ιατρικής Υπηρεσίας, της διευθύνουσας της Νοσηλευτικής αλλά και του Σωματείου Εργαζομένων προς το διοικητικό συμβούλιο του νοσοκομείου και την πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας.
Η λειτουργία των κλινικών του Δρομοκαΐτειου με αυτούς τους όρους, σημειώνουν, όχι μόνο δεν μπορεί να εξασφαλίσει ένα ασφαλές και σταθερό θεραπευτικό πλαίσιο, αλλά εγκυμονεί σοβαρούς κινδύνους για την ασφάλεια εργαζομένων και ασθενών, σε μια χρονική συγκυρία που η ανάγκη για ένα τέτοιο καταφύγιο ψυχικής στήριξης είναι αυξημένη.
«Ο απεριόριστος αριθμός προσέλευσης και εισαγωγών απ’ όλη την επικράτεια, το 65% των οποίων είναι αναγκαστικές, τα μεγάλης βαρύτητας περιστατικά -πολυοργανικοί, καρκινοπαθείς, παράλυτοι, ποινικοί, ανήλικοι, μετανάστες, πεινασμένοι, άστεγοι κ.λπ.- οδηγούνται με “αυτοκτονικό ιδεασμό” στο ιατρείο ημερήσιας νοσηλείας του ιδρύματος, μετασχηματίζοντάς το σε μοντέρνο λοιμοκαθαρτήριο», λέει ο Χρήστος Τριανταφυλλίδης, διευθυντής της Ιατρικής Υπηρεσίας του νοσοκομείου.
«Η υποστελέχωση και η υποχρηματοδότηση των φορέων Ψυχικής Υγείας είναι πλέον καθεστώς. Προ δεκαετίας, με δύο εφημερίες την εβδομάδα και 15 εισαγωγές ανά εφημερία, η αντοχή του Δρομοκαΐτειου ήταν οριακή. Σήμερα, αναγκάζεται να δεχτεί διπλάσιες σε αριθμό και βαρύτητα εισαγωγές, 25 ανά εφημερία, με το εναπομείναν προσωπικό και με σχεδόν ανύπαρκτη οικονομική στήριξη».
«Διεγερτικοί ασθενείς λόγω έλλειψης κλινών εισάγονται όπου να ‘ναι», λέει ο ίδιος, «με όλους τους κινδύνους που συνεπάγεται αυτό». «Ο μέσος όρος νοσηλείας οξέος περιστατικού ενώ ήταν δίμηνο, μετά βίας πλέον φτάνει τον μήνα, με αποτέλεσμα να οδηγούμαστε στο φαινόμενο “περιστρεφόμενης πόρτας”».
«Σε μια συνεχώς εξαθλιούμενη κοινωνία, όπου τα περιστατικά με ψυχικά προβλήματα έχουν πολλαπλασιαστεί, οι ψυχικά πάσχοντες βρίσκονται ξανά υπό κοινωνικό διωγμό», προσθέτει ο Χρ. Τριανταφυλλίδης, ο οποίος κάνει λόγο για «νέα «Κωσταλέξια» που κάνουν την επανεμφάνισή τους καθημερινά: «Με τη βοήθεια της αναγκαστικής νοσηλείας απιθώνονται στα ψυχιατρεία, και οι εισαγωγείς εξαφανίζονται».

«Ενα σιωπηρό έγκλημα»

Δρομοκαΐτειο ψυχιατρικό νοσοκομείο Αττικής
Τον τελευταίο χρόνο συντελείται «ένα σιωπηρό έγκλημα, καθώς έχει κορυφωθεί η παραπομπή για νοσηλεία περιστατικών με τη συναίνεση και των εισαγγελέων απ’ όλη την Ελλάδα, σαν να είναι ανύπαρκτες οι ψυχιατρικές κλινικές του Πύργου, της Καλαμάτας, της Λαμίας, της Λάρισας, του Βόλου, της Λέρου κ.λπ.», επισημαίνει η Δώρα Κουτσανέλλου, ψυχολόγος, μέλος του Δ.Σ. σωματείου εργαζομένων Δρομοκαΐτειου.
«Αρκετοί συγγενείς επιλέγουν και προτιμούν τη μεθόδευση της νοσηλείας των δικών τους ανθρώπων σε ψυχιατρείο αντί για ψυχιατρική κλινική γενικού νοσοκομείου, με απώτερο σκοπό την εγκατάλειψή τους. Δεν είναι λίγες οι περιπτώσεις που ενώ αιτούνται με τις καταθέσεις τους στον εισαγγελέα την αναγκαστική νοσηλεία των συγγενών τους, δεν αφήνουν τηλέφωνα, αλλάζουν διευθύνσεις ώστε να μην μπορεί κανείς να επικοινωνήσει μαζί τους».
Οι υποδομές ψυχικής υγείας στην επαρχία έχουν καταρρεύσει, τονίζει ο Χρ. Τριανταφυλλίδης. «Μόνο το Ψυχιατρείο Ρόδου/Λέρου έχει “ξεφορτωθεί” το τελευταίο εξάμηνο 15 χρόνιους ασυλικούς ασθενείς προς το κατάλληλο Δρομοκαΐτειο. Πριν από 50 χρόνια, το καράβι φόρτωνε ψυχασθενείς στου Σκαραμαγκά και ξεφόρτωνε στη Λέρο!», λέει χαρακτηριστικά.
Το αποτέλεσμα είναι η συνεχής συσσώρευση ψυχικά πασχόντων ή «κοινωνικά δύσοσμων» αναξιοπαθούντων και εξαθλιωμένων ατόμων στους εναπομείναντες προνοιακούς θυλάκους της χώρας: τα καταργημένα ψυχιατρεία, απαξιωμένα ως νοσοκομεία, χωρίς οργανισμούς λειτουργίας ή πλάνο για το αύριο.
«Βιώνουμε τα τελευταία 5 χρόνια την πλήρη εγκατάλειψη, ενώ παράλληλα μέσα στον κοινωνικό ετούτο ορυμαγδό είμαστε υποχρεωμένοι να δεχόμαστε απεριόριστο αριθμό εισαγωγών, αλλά κυρίως πολλαπλάσιας βαρύτητας περιστατικά. Ολα τα κοινωνικά αποκαΐδια στοιβάζονται στο ψυχιατρείο, χωρίς προοπτική εξόδου. Αυτά ήταν, άραγε, τα σχέδια μετεξέλιξης ή μετασχηματισμού των ψυχιατρείων;» διερωτάται ο κ. Τριανταφυλλίδης.
«Ακόμη, εντύπωση προκαλεί σε όλους», αναφέρει ο γενικός γραμματέας του Σωματείου Εργαζομένων, Ιωσήφ Σίσκας, «η στάση του συντονιστικού κέντρου των ΕΚΑΒ (ΕΚΕΠΥ) που, ενώ συνεφημερεύει το “Αττικό”, παίρνει μόνο εκούσια περιστατικά, η πλειονότητα των οποίων τελικά παραπέμπονται στο Δρομοκαΐτειο, αλλά κι εκείνη των εισαγγελικών αρχών, που διοχετεύουν περιστατικά απ’ όλη την Ελλάδα στο νοσοκομείο και όχι στις κλινικές που λειτουργούν στην περιφέρεια, χωρίς να γίνει μάλιστα και οποιαδήποτε ενημέρωση πριν από την υλοποίηση των εισαγγελικών εντολών».
«Το ΕΚΕΠΥ πρέπει να αποκτήσει πραγματικό και δίκαιο συντονιστικό ρόλο και να μη συντονίζει η Εισαγγελία», τονίζει ο Χρ. Τριανταφυλλίδης. Μόλις 7 άδεια κρεβάτια μετρούσε μιάμιση ώρα μετά την έναρξη της εφημερίας, έχοντας συνολικά 155 κρεβάτια.
Δρομοκαΐτειο ψυχιατρικό νοσοκομείο Αττικής
Ενα μεγάλο πρόβλημα του νοσοκομείου, λόγω των διαλυτικών επιπτώσεων των πολιτικών των τελευταίων ετών, με αποκορύφωμα τα διαδοχικά μνημόνια, είναι η υποστελέχωση. Η φθίνουσα πορεία, της τελευταίας δεκαετίας, του προσωπικού -κυρίως λόγω συνταξιοδότησης αλλά και μετακινήσεων-, δεν αντισταθμίστηκε με προσλήψεις, και το μνημονιακό σχέδιο που ήρθε στη συνέχεια απαιτούσε εδώ και τώρα κλείσιμο των ψυχιατρείων.
Η ανάγκη για μαζικές προσλήψεις προσωπικού όλων των ειδικοτήτων στο Δρομοκαΐτειο και σε ολόκληρο τον τομέα της Ψυχικής Υγείας είναι αδιαμφισβήτητη: από 45 γιατρούς προ δεκαετίας σήμερα έχει 25, ενώ οι υπόλοιποι εργαζόμενοι που ήταν 300, σήμερα είναι 180. Μαζί με την υποστελέχωση και η υποχρηματοδότηση: φέτος έχει μειωθεί κατά 100.000 ευρώ σε σχέση με πέρυσι, συνεχίζοντας την κατρακύλα της τελευταίας πενταετίας.
Παρά το γεγονός ότι οι εργαζόμενοι δεν φτάνουν για να καλύψουν τις ανάγκες της περίθαλψης των ψυχιατρικών ασθενών, η διοίκηση τους καλεί να καλύψουν διάφορες άλλες εργασίες, ηλεκτρολογικές, υδραυλικές κ.ο.κ.

«Δραματική κατάσταση»

Δρομοκαΐτειο ψυχιατρικό νοσοκομείο Αττικής
«Η εντατικοποίηση φέρνει εξάντληση η οποία, με τη σειρά της, γίνεται επικίνδυνη», υπογραμμίζει η Ελένη Θέρμου, μέλος του Δ.Σ. του σωματείου εργαζομένων. «Η κατάσταση είναι δραματική. Δέκα χρόνια έχουμε να δούμε προσλήψεις. Εκτός από κάτι διάσπαρτες επικουρικές, που δεν μας βοηθάνε επί της ουσίας. Με το ζόρι βγαίνει να είναι δύο νοσηλευτές σε κάθε βάρδια· πολλές φορές η βάρδια γίνεται από έναν νοσηλευτή κι ένα άτομο που κάνει πρακτική». Την ίδια ώρα τα χρωστούμενα στους νοσηλευτές είναι 3 μήνες εξαιρέσιμα και 60-70 ρεπό στον καθένα.
Ταυτόχρονα, «έχουν περάσει 7-8 χρόνια από τον τελευταίο διορισμό ψυχιάτρου στο Δρομοκαΐτειο», επισημείνει ο Χρ. Τριανταφυλλίδης και τονίζει ότι οι αποχωρήσεις και οι συνταξιοδοτήσεις έχουν μειώσει τη δύναμη του προσωπικού κατά το 1/3, με αποτέλεσμα να λείπουν 17 ψυχίατροι: «Οι εναπομείναντες ψυχικά και σωματικά εξουθενωμένοι ψυχίατροι μάχονται και ελπίζουν να πληρωθούν τα καθυστερούμενα του 2014. Παράλληλα, για λόγους ανθρωπισμού και μόνο, προσπαθούν να κρατήσουν ζωντανές και τις δομές που έχουν αναπτυχθεί -2 ΚΨΥ, 2 Οικοτροφεία, Ξενώνες, Διαμερίσματα κ.λπ.- σε όλη την Αττική».
«Η ψυχιατρική εν κατακλείδι», παρατηρεί ο Χρ. Τριανταφυλλίδης έχει καταστεί «αμυντική αντί θεραπευτική και βαίνει ταχύτατα σε ποινικοποίηση». Στο ιατρείο του Δρομοκαΐτειου, ασθενείς και λιγοστοί εφημερεύοντες κάθε φορά, σε πλήρη απόγνωση μάχονται, οι μεν να βγει η νύχτα στον μικρό στοιβαγμένο με αρρώστους χώρο, οι δε να βγει η βάρδια με ασφάλεια για όλους.
Ολα αυτά «υπό το υποκριτικό βλέμμα των ιθυνόντων κάθε βαθμίδας, τη λεοντή της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης και της ψυχικής υγείας. Ολα αυτά υπό την αιγίδα μιας πολιτείας διαχρονικά απούσας, που μετακυλίει την εξεύρεση κλίνης στον εφημερεύοντα, παντελώς ανίκανης να προστατεύσει στοιχειωδώς τον θεραπευτή και τον θεραπευόμενο για να ασκηθεί ιατρική πράξη».
«Κανείς υπεύθυνος», όπως λέει ο διευθυντής της Ιατρικής Υπηρεσίας του νοσοκομείου, «κανείς δεν ακούει τις κραυγές μας, λες και έχουν αφεθεί τα πάντα στην τύχη τους, λες και είμαστε θεατές σε ταινία τρόμου εκλιπαρώντας πότε θα τελειώσει».

«Το υπουργείο γνωρίζει, αλλά δεν κάνει τίποτα»

Δρομοκαΐτειο ψυχιατρικό νοσοκομείο Αττικής
«Το Υπουργείο Υγείας γνωρίζει τα αδιέξοδα που έχουν κατασκευαστεί τόσα χρόνια με τις πολιτικές που έχουν ασκηθεί, αλλά στην πράξη δεν έχει υπάρξει καμία ουσιαστική παρέμβαση, ούτε καν για τον καλύτερο συντονισμό και λειτουργία των υφιστάμενων υπηρεσιών», τονίζει η Μαρία Μακράκη, νοσηλεύτρια και α’ αντιπρόεδρος του σωματείου.
«Αντίθετα μάλιστα», προσθέτει η Δ. Κουτσανέλλου, «με παροιμιώδη προχειρότητα, η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Υγείας έσπευσε να υιοθετήσει και να δημοσιεύσει σε ΦΕΚ ένα σχέδιο τομεοποίησης και διασύνδεσης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, αλλοπρόσαλλο, διαλυτικό και καταστροφικό, που κληρονόμησε από την προηγούμενη κυβέρνηση, παρά τις εκπεφρασμένες αντιρρήσεις των εργαζομένων που γνωρίζουν από πρώτο χέρι τα προβλήματα. Από κύκλους του υπουργείου δηλώθηκε, μάλιστα, ότι σκοπεύουν σε λίγο καιρό να αποσύρουν τη σχετική Υπουργική Απόφαση και να προτείνουν νέο, καλύτερο σχέδιο, το οποίο επεξεργάζονται!»

Οι εργαζόμενοι προειδοποιούν

Εγκαταλείπονται οι πιο ευάλωτοι

Δρομοκαΐτειο ψυχιατρικό νοσοκομείο Αττικής
Μέριμνα για ειδικές ομάδες πληθυσμού, που λόγω της ανθρωπιστικής κρίσης έχουν αφεθεί σχεδόν στην τύχη τους, αφού το όποιο προστατευτικό περιβάλλον έχει πλήρως εξανεμιστεί με αποτέλεσμα να παρατιούνται στα ψυχιατρεία, ζητούν οι εργαζόμενοι στο Δρομοκαΐτειο. Οπως αναφέρει στο έγγραφό του προς τη διοίκηση του νοσοκομείου ο διευθυντής Ιατρικής Υπηρεσίας, εγκαταλείπονται: • Ηλικιωμένοι πάσχοντες και ανοϊκοί. •Εξαρτημένοι, HIV και παραβατικοί. • Νοητικές υστερήσεις, αυτιστικοί κ.λπ. • Ψυχασθενείς χρόνιοι, απόλυτα εξαρτημένοι από γέροντες ετοιμοθάνατους ή θανόντες γονείς. • Πολυοργανικοί ασθενείς με ή όχι ψυχοπαθολογία. • Ανήλικοι με ψυχιατρικά προβλήματα από ηλικία 14 μέχρι 16 ετών, για τη νοσηλεία των οποίων δεν υπάρχει νομικό πλαίσιο.

Αυτοψία στο ίδρυμα

Κατάλοιπα Μεσαίωνα

Δρομοκαΐτειο ψυχιατρικό νοσοκομείο Αττικής
Ενάμιση αιώνα λειτουργεί το απέραντο, καταπράσινο Δρομοκαΐτειο. Μέχρι το 1987 λειτουργούσε ως άσυλο. Τότε άνοιξαν οι πόρτες του. Κατάλοιπα του Μεσαίωνα ωστόσο έχουν απομείνει. Είναι κάποιες εικόνες ταλαιπωρημένων ανθρώπων-ασθενών, με φθαρμένες πιτζάμες, που τα παντελόνια τους είναι φορεμένα μέχρι το στήθος, με βλέμματα χαμένα που έρχονται και ξανάρχονται να σε ρωτήσουν αν έχεις ψιλά να τους δώσεις.
«Κυρία, είμαι καλό παιδί, δεν έχω φάει τίποτα από το πρωί», πλησιάζει και μας λέει ο Βασίλης, ένας νεαρός περίπου 35 ετών. «Εχω ένα κουλούρι απ’ το φούρνο. Αν το θες...» «Ναι», λέει και το παίρνει και περπατάει, χωρίς να το φάει, γύρω γύρω από το ιατρείο. Λίγο αργότερα επιστρέφει για να πει και να ζητήσει το ίδιο. Κάποιοι συγγενείς που περιμένουν εκεί ενοχλούνται. Τον κοροϊδεύουν. Κατάλοιπο της νοοτροπίας του Μεσαίωνα κι αυτό.
«Κέρασε με εσύ ένα καφέ ή παράτα με. Θα σου πω εγώ αν μου ξαναζητήσεις», του λέει ένας άνδρας λίγο μεγαλύτερός του. Εκείνος φεύγει μακριά. Φύγαμε από τον προαύλιο χώρο και πήγαμε παρακάτω. Φωνές που μας θύμισαν εκείνες στο Δαφνί μάς οδήγησαν σε ένα διώροφο μεγάλο κτίριο. «Βελισσάριο» έγραφε η ταμπέλα απ’ έξω. Μπήκαμε μέσα. Δεν καταφέραμε να δούμε ποτέ τις ασθενείς που φώναζαν απεγνωσμένα πίσω από κλειστές πόρτες. Είδαμε, όμως, τον δεύτερο όροφο που λόγω έλλειψης προσωπικού, όπως μας εξήγησαν οι εργαζόμενοι, δεν φιλοξενούσε ασθενείς μέχρι πρότινος.
Τώρα τα ξημερώματα στήνονται τα κρεβάτια και μεταφέρονται ασθενείς για να μην είναι στοιβαγμένοι στο 24ωρο ιατρείο ή για να μην πεταχτούν στο κρατητήριο του αστυνομικού τμήματος. Και οι τρεις επιλογές, όμως, μοιάζουν τρομακτικές. Τα δωμάτια είναι φτιαγμένα προ ενάμιση αιώνα, έχουν λουκέτα στις πόρτες για να κλειδώνονται οι ασθενείς και τρύπες για να παρακολουθούνται απ’ έξω.
«Πέραν αυτών, οι καθηλώσεις των ασθενών και η πολυφαρμακία είναι κι εδώ μια πραγματικότητα απάνθρωπη», μας λέει η Δ. Κουτσανέλλου, απαντώντας σε σχετικό ερώτημά μας για το αν εφαρμόζεται το αναχρονιστικό ψυχιατρικό παράδειγμα. «Γίνεται, δυστυχώς, με την οδηγία γιατρού, αν ο ασθενής εκφράζει επιθετικότητα», περιγράφει η Μ. Μακράκη.
Φαίνεται πως δεν δικαιούται ο ψυχικά ασθενής στη χώρα μας να θεραπευτεί σ’ ένα περιβάλλον και με μεθόδους που δεν έρχονται σε σύγκρουση με τα δικαιώματά του.

Πηγή: Psi action

 
Το παρόν κείμενο είναι αποτέλεσμα μιας συζήτησης που αναπτύχθηκε μεταξύψυχολόγων οι οποίοι εργάστηκαν κατά τα προηγούμενα έτη στα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας του ΟΑΕΔ. Λόγος για να γραφτεί ήταν η ανάγκη να καταθέσουμε την εμπειρία μας και να μοιραστούμε την εικόνα που εμείς είδαμε μέσα από τα προγράμματα αυτά, ως η ελάχιστη κίνηση που μπορούμε να κάνουμε για να εναντιωθούμε στα όσα συμβαίνουν εις βάρος μας. Αφορμή, στάθηκαν οι εξαγγελίες για τις νέες “θέσεις εργασίας” που έρχονται πάλι μέσω ΟΑΕΔ και η προοπτική που αυτές σκιαγραφούν για όλους όσους ζούμε και εργαζόμαστε σε αυτόν τον τόπο.

Τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας ή αλλιώς 5μηνα του ΟΑΕΔ, ισοδυναμούν με ένα -όχι και τόσο νέο εργασιακό καθεστώς (βλ τα προγενέστερα stage) στο πλαίσιο του οποίου προσλαμβάνονται άνεργοι για να εργαστούν σε διάφορες υπηρεσίες και οργανισμούς για 5 μήνες. Οι άνεργοι μπορεί να είναι πτυχιούχοι οποιασδήποτε ειδικότητας ή απόφοιτοι υποχρεωτικής εκπαίδευσης και δεν υπόκεινται σε κάποιο ηλικιακό όριο, αρκεί να είναι άνω των 18. Επομένως, είναι προγράμματα που απευθύνονται σε όλους και όχι μόνο στους νέους ή στους νεοεισερχόμενους στον εργασιακό στίβο. Οι ψυχολόγοι που συμμετείχαν στα προγράμματα αυτά απορροφήθηκαν από δήμους, σχολεία Α’ βάθμιας και Β’ βάθμιας εκπαίδευσης, διευθύνσεις υγείας, παιδικούς σταθμούς, ΚΑΠΗ κ.α.

Τι σημαίνει 5μηνο για έναν ψυχολόγο;

Τα πεντάμηνα απασχόλησαν ψυχολόγους στηριζόμενα στη δημοφιλή, αλλά εσφαλμένη αντίληψη ότι ο ψυχολόγος είναι ένας γιατρός και σαν τέτοιος πρέπει να θεραπεύει προβλήματα μέσα σε λίγες- το πολύ- μέρες. Στη βάση αυτής της λογικής του «χαπιού», οι ψυχολόγοι έπρεπε μέσα σε 5 μήνες να παράσχουν υποστηρικτικό έργο και μάλιστα όχι σε μία, αλλά σε τρεις ή και πλέον διαφορετικές δομές αφού,λόγω των αυξημένων αναγκών, τοποθετήθηκαν σε περισσότερες από μια υπηρεσίες ο καθένας. Μπορούσαμε δηλαδή να δούμε έναν ψυχολόγο να δουλεύει σε πέντε διαφορετικά σχολεία την εβδομάδα, τη στιγμή που οι ανάγκες ενός και μόνο σχολείου απαιτούν από εκείνον/-η καθημερινή παρουσία.

Μπορεί όμως να παραχθεί ουσιαστικό έργο μέσα σε 5 μήνες (4 για την ακρίβεια αν αφαιρέσουμε γιορτές και αργίες) και υπό αυτές τις συνθήκες; Αν υπήρχε έστω και ένας ψυχολόγος στην ομάδα έργου που σχεδίασε τα προγράμματα κοινωφελούς εργασίας, είναι βέβαιο ότι θα απαντούσε αρνητικά. Μέσα σε ένα τόσο περιορισμένο και επιβαρυμένο χρονοδιάγραμμα, δεν υπάρχει η δυνατότητα για σχεδιασμό και φυσικά ούτε για υλοποίηση δράσεων, πόσο μάλλον όταν δεν υπάρχει καμία προοπτική παράτασης ή ανανέωσης της συνεργασίας. Ίσως η ανάγκη για περισσότερο χρόνο να ακούγεται παράξενη σε κάποιον ο οποίος δεν εργάζεται στο χώρο της ψυχικής υγείας. Ακούγεται ακόμη και ελιτίστικη ή ειρωνική σε μια εποχή που όλοι και όλα τρέχουν με τρελούς ρυθμούς. Όμως ο χρόνος για τον ψυχολόγο, όπως και για όποιον άλλον καταπιάνεται με επαγγέλματα των ανθρωπιστικών επιστημών, είναι κομμάτι της δουλειάς του, είναι εργαλείο, είναι ό,τι και η άρτια κατάρτισή του και το καθαρό του μυαλό. Ως επαγγελματίες ψυχικής υγείαςγνωρίζουμε τον πρωταρχικό ρόλο που παίζει στη δουλειά μας η ανάπτυξη σχέσης με τον αποδέκτη των υπηρεσιών. Η σχέση αυτή δεν μπορεί ούτε να επισπευσθεί ούτε να εξαναγκαστεί εντός της διορίας των 5 μηνών. Δεν είναι λοιπόν υπερβολή να πούμε ότι το επάγγελμα του ψυχολόγου δε χωρά στα 5μηνα διότι το μόνο που μπορείς να αρχίσεις και να τελειώσεις με υπευθυνότητα σε αυτά, είναι μια σειρά ομιλιών και τίποτα παραπάνω.

Η δουλειά στα εν λόγω προγράμματα, επιβαρύνθηκε επιπλέον από την παντελήέλλειψη πλαισίου που κανονικά θα έπρεπε να συνοδεύει την πρόσληψη μας. Ποιος θα ήταν ο ρόλος του ψυχολόγου, οι αρμοδιότητες και οι στόχοι της δουλειάς του ήταν κάτι που δεν το γνώριζε κανείς, ούτε ο ψυχολόγος ούτε ο ίδιος ο φορέας υποδοχής. Στις συμβάσεις δεν διευκρινίστηκε ποτέ το είδος της εργασίας ούτε και το αν ο ρόλος μας θα ήταν διαγνωστικός, θεραπευτικός, συμβουλευτικός κ.ο.κ  Κάποιες διευκρινιστικές διατάξεις που στην πορεία εστάλησαν, περιείχαν αφηρημένου τύπου γενικότητες, δυσερμήνευτες και καθόλου βοηθητικές σε πρακτικό επίπεδο. Ποτέ επίσης δεν υπήρξε πρόβλεψη για εποπτεία, έννοια άμεσα συνυφασμένη με το επάγγελμά μας. Ξέρουμε πολύ καλά ότι ο ψυχολόγος δεν λειτουργεί αυτόνομα και όπου κι αν δουλεύει, οφείλει να έχει εποπτεία προκειμένου να παραμένει βοηθητικός για τους ανθρώπους με τους οποίου συνεργάζεται. Το αποτέλεσμα όλων αυτών των ελλείψεων οδήγησε σε μια χαοτική κατάσταση εξαιτίας της οποίας δεν χάθηκε μόνο επιπλέον χρόνος αλλά επιβαρύνθηκε και ο κάθε εργαζόμενος ξεχωριστά. Στην Ελλάδα όπου οι ψυχολόγοι εκλείπουν από τις δημόσιες υπηρεσίες και άρα δεν υπάρχει εμπειρία συνεργασίας και μια πεπατημένη στην οποία θα μπορούσαμε να ανατρέξουμε, ο κάθε ψυχολόγος κλήθηκε να μπαλώσει ο ίδιος την ανοργανωσιά των προγραμμάτων αυτών. Σε αυτήν την προσπάθεια έπρεπε να αντιμετωπίσει τις υπέρμετρες απαιτήσεις του κάθε φορέα υποδοχής αλλά και τις αντιστάσεις που συνεπάγεται η είσοδος μιας νέας ειδικότητας σε χώρους που δεν είχαν συνηθίσει την παρουσία της. Και όπως είναι αναμενόμενο όταν αφήνεις κάποιον ξεκρέμαστο με την οδηγία “κάνε ότι καταλαβαίνεις”, δεν λείπουν ούτε τα λάθη ούτε οι αυθαιρεσίες.

Τι σημαίνει 5μηνο για όλους μας ως εργαζόμενους και ως πολίτες;

Ωστόσο, είναι μυωπικό να κοιτάζουμε τα 5μηνα αποκλειστικά και μόνο από τη σκοπιά ενός ψυχολόγου που εργάζεται σε αυτά. Το θέμα των 5μήνων μας αφορά όλους γιατί έχει προεκτάσεις που μας επηρεάζουν όλους.

Τα 5μηνα του ΟΑΕΔ ισοδυναμούν με μια τεράστια παρανομία από πλευράς κράτους. Χωρίς την ανάγκη πλέον να συγκαλυφθεί η αυθαιρεσία, στο κείμενο της ίδιας της προκήρυξης αναγράφεται επί λέξη ότι οι αμοιβές ορίζονται «α) σε 19,6 ευρώ ημερησίως και όχι μεγαλύτερο από 490,00 ευρώ μηνιαίως για τους ανέργους άνω των 25 ετών και β) σε 17,1 ευρώ ημερησίως και όχι μεγαλύτερο από 427,00 ευρώ μηνιαίως για τους ανέργους κάτω των 25 ετών, κατά παρέκκλιση των νόμιμων αμοιβών που προβλέπονται από την Εθνική Συλλογική Σύμβαση Εργασίας και τις οικείες συλλογικές συμβάσεις». Κατά παρέκκλιση της νομιμότητας επίσης, εξαφανίζονται και όλα τα εργασιακά δικαιώματα, δεν παρέχεται καμία απολύτως κάλυψη σε περίπτωση ασθένειας, δεν παρέχεται άδεια και φυσικά δεν καλύπτεται κανένα ατύχημα στο χώρο εργασίας. Πρόκειται δηλαδή για μια ωμή εργασιακή συνθήκη απογυμνωμένη από οτιδήποτε ήταν υπέρ της προστασίας του εργαζομένου μέχρι τώρα. Γι’ αυτό άλλωστε και οι εργαζόμενοι στα προγράμματα αυτά δεν αποκαλούνται εργαζόμενοι, αλλά «ωφελούμενοι»μιας και η νέα αυτή συνθήκη απαιτεί και νέους όρους για να συνεννοούμαστε.

Παρόλο που η προκήρυξη σου έδινε τις αφορμές να υποπτευθείς αυτό που ακολουθεί, στην πραγματικότητα μόνο μέσα από την ίδια την πράξη ήταν δυνατό να αντιληφθεί κανείς περί τίνος πρόκειται. Όσοι έτυχε να τοποθετηθούν σε σχολεία, κατάλαβαν εκ των υστέρων ότι ο μισθός τους μειώθηκε στα 215 και στα 187 ευρώ αντίστοιχα (ανάλογα την ηλικία) για το μήνα του Πάσχα, καθώς τα σχολεία κλείνουν για διακοπές δύο εβδομάδες. Σε άλλες περιπτώσεις που οι εποπτικοί φορείς (πχ δήμοι) φρόντισαν να καλύψουν τις μέρες που οι υπηρεσίες ήταν κλειστές, οι εργαζόμενοι της κοινωφελούς εργασίας τοποθετήθηκαν σε άλλες θέσεις, ασχέτως αντικειμένου, προκειμένου να δικαιολογήσουν τα 19,60/17,1 ευρώ την ημέρα. Στις περισσότερες των περιπτώσεων, κατέληγαν να βγάζουν φωτοτυπίες σε κάποιο γραφείο ή να κάθονται απλά περιμένοντας να περάσει η ώρα. Μια ακόμη ενδιαφέρουσα ανακάλυψη που ποτέ δεν αναφέρθηκε στους όρους πρόσληψης, ήρθε μετά το τέλος των 5μηνων όταν οι εκ νέου άνεργοι διεκδίκησαν κάποια άλλη θέση εργασίας. Ενημερωθήκαμε τότε ότι, με εντολή του υπουργείου,τα 5μηνα δεν λογαριάζονται σαν εργασιακή εμπειρία αλλά σαν προγράμματα εκπαίδευσης ανέργων, οπότε ο εργαζόμενος είναι ένας εκπαιδευόμενος που δεν εκπαιδεύεται αλλά δουλεύει (!). Σε περίπτωση δε που μπροστά σε αυτές τις εξαθλιωμένες συνθήκες αποφάσιζες να μην συνεχίσεις στα 5μηνα, παρόλο που επιλέχθηκες, τότε έπρεπε να “πληρώσεις” με την απώλεια της κάρτας ανεργίας σου, αφού σου παρεχόταν δουλειά και εσύ την αρνήθηκες.

Είναι προφανές ότι τα 5μηνα δεν στήθηκαν για να παρέχουν έργο «κοινωφελούς χαρακτήρα» ούτε για να αναβαθμίσουν την ποιότητα των δημόσιων υπηρεσιών, όπως διατείνονται οι εμπνευστές τους. Στήθηκαν καθαρά ως σύστημα ανακύκλωσης ανέργων και “μαγειρέματος” των δεικτών ανεργίας. Πατάνε στη λογική του να δουλέψουν “λίγοι για λίγο” μέχρι να επιστρέψουν ξανά στην αποθήκη ανεργίας και να χρησιμοποιηθούν άλλοι, προκειμένου να πούμε ότι κάτι γίνεται. Για την υλοποίησή τους δεν υπάρχει κανένας σχεδιασμός ούτε κανένας κεντρικός έλεγχος. Αποτέλεσμα ήταν σε πολλές περιπτώσεις να “στριμώχνονται” διάφορες ειδικότητες σε υπηρεσίες, όπου δεν υπήρχε όχι απλά η ανάγκη για τις ειδικότητες αυτές, αλλά ούτε καν χώρος να στεγαστούν τόσα άτομα. Έτσι, κάποιοι βρέθηκαν να δουλεύουν χωρίς αντικείμενο ή να απασχολούνται σε εντελώς άσχετα με την ειδικότητά τους αντικείμενα.

Σε εμάς που εργαστήκαμε στα 5μηνα, είναι ξεκάθαρος ένας ακόμη λόγος ύπαρξης τους. Τα 5μηνα αποτελούν επιλογή από πλευράς κράτους και χρησιμοποιούνται για να συνηθίσει σταδιακά ο άνεργος πληθυσμός την έννοιά τους. Να συνηθίσει δηλαδή σε κάτι καινοφανές που ουσιαστικά δε σου παρέχει τίποτα αλλά λειτουργεί στη λογική του «από το τίποτα, καλύτερο». Όταν αυτά, που πριν από χρόνια θα θεωρούνταν εργασιακή εξαθλίωση, περάσουν σαν κάτι συνηθισμένο, δεν θα είναι αδύνατη και η εφαρμογή τους για την κάλυψη πάγιων και διαρκών αναγκών της κοινωνίας, κάτι που γίνεται ήδη σε ένα βαθμό άλλωστε. Δεν αποκλείεται δηλαδή μελλοντικά να δούμε 5μηνους δασκάλους ή καθηγητές και να τελούμε όλοι υπό καθεστώς ολιγόμηνων συμβάσεων χωρίς εργασιακά δικαιώματα.

Ποιον λοιπόν ωφελεί αυτή η «κοινωφελής εργασία»; Σίγουρα όχι εμάς που εργαστήκαμε σε αυτά τα προγράμματα και σίγουρα ούτε και κανέναν εργαζόμενο σε αυτή τη χώρα. Είναι προγράμματα που στήνονται από την τρέχουσα πολιτική τάξη για να εξυπηρετήσουν την τρέχουσα πολιτική τάξη. Είναι στην πραγματικότητα μια παγίδα που εγκλωβίζει όλους όσους έχουμε παραμείνει εντός της χώρας σε ένα διαρκές και ψυχοφθόρο ιδιότυπο καθεστώς ανεργίας.

Σίγουρα όλοι πιεζόμαστε οικονομικά και ψυχολογικά όμως αν αφεθούμε στο βάρος των παραπάνω πιέσεων δημιουργούμε ακόμη πιο γόνιμο έδαφος για εκμετάλλευση.Είναι θεωρούμε ευθύνη μας να μην σιωπούμε μπροστά στην εργασιακή αναξιοπρέπεια που βιώνουμε, συνηθίζοντας ως δεδομένη την εξαθλίωση και την παρανομία από πλευράς κράτους. Είναι επιπλέον ευθύνη μας να ανοίγουμε αυτό που βιώνουμε σε όσους δεν το γνωρίζουν και να μην αρκούμαστε σε ψευτοπαρηγοριές τύπου «τι να κάνουμε, από το τίποτα κάτι είναι και αυτό». Όπως όλοι, έτσι κι οι ψυχολόγοι αναζητούμε ευκαιρίες για να είμαστε δημιουργικοί κι όχι να δουλεύουμε χωρίς απολαβές και δικαιώματα ή να εξαναγκαζόμαστε σε αχρηστία μέσα από θέσεις εργασίας χωρίς αντικείμενο. Η παρουσία μας σε όλους τους εργασιακούς χώρους που προέβλεψαν τα 5μηνα κρίνεται και από εμάς απαραίτητη ωστόσο δεν μπορεί η λειτουργία μας σε αυτούς να ετεροκαθορίζεται. Άνθρωποι που δεν γνωρίζουν το αντικείμενό μας και δεν λαμβάνουν υπόψιν τους όρους μας δεν μπορούν να αποφασίζουν για εμάς χωρίς εμάς. Οι αποδέκτες των υπηρεσιών ψυχικής υγείας δεν μπορεί να εξαναγκάζονται σε 5μηνες σχέσεις με αναλώσιμους ψυχολόγους τη στιγμή που η σταθερότητα είναι αναγκαία προϋπόθεση της θεραπευτικής διαδικασίας. Τέλος, η παροχή ψυχοκοινωνικής κάλυψης μέσα από δημόσιους φορείς δεν μπορεί να απαξιώνεται με αυτόν τον τρόπο και να καθίσταται μονόδρομος ο ιδιωτικός τομέας, ειδικά όχι σήμερα.

Το παρόν κείμενο δεν έχει να προσθέσει κάτι νέο σε όλα όσα έχουν κατά καιρούς ειπωθεί για τη μορφή που παίρνει η εργασία και οι συνθήκες διαβίωσης στην Ελλάδα σήμερα. Καταθέτουμε όμως αυτή την εμπειρία γιατί ήταν ανάγκη μας να κοινοποιήσουμε σε όλους τους συναδέλφους και μη, το αδιέξοδο που ζήσαμε, όχι τόσο σαν αποφόρτιση αλλά σαν μια ελάχιστη αντίσταση στα όσα βλέπουμε σιγά σιγά να μας πνίγουν. Καταθέτουμε αυτό το κείμενο γιατί δεν μπορεί σαν επαγγελματίες ψυχικής υγείας να εθελοτυφλούμε μπροστά στα όσα συμβαίνουν γύρω μας. Γιατί ο ρόλος μας στην προαγωγή της ψυχικής υγείας στην κοινωνία δεν μπορεί να ξεκινά και να τελειώνει μέσα σε ένα γραφείο ή μια υπηρεσία. Γιατί πιστεύουμε ότι οι λύσεις των κοινωνικο-πολιτικών ζητημάτων με τα οποία είμαστε όλοι αντιμέτωποι δεν βρίσκονται στις επιπλέον εκπαιδεύσεις ή στην ψυχοθεραπεία μας, αλλά στις μικρές νησίδες αντίστασης που μπορούμε να δημιουργήσουμε συλλογικά.

Καταθέτουμε λοιπόν αυτό το κείμενο ως προτροπή σε εμάς τους ίδιους, αλλά και σε όποιον το διαβάζει, για αναζήτηση και δημιουργία των δικών του νησίδων. Για να μην συνηθίσουμε το απαράδεκτο του χθες σαν το φυσιολογικό του σήμερα.

Ομάδα ψυχολόγων που ζουν και εργάζονται στην Ελλάδα.

Αυτή η διεύθυνση Email προστατεύεται από τους αυτοματισμούς αποστολέων ανεπιθύμητων μηνυμάτων. Χρειάζεται να ενεργοποιήσετε τη JavaScript για να μπορέσετε να τη δείτε.