(Πρόκειται για ανακοίνωση του κ.Γ.Γιαννουλόπουλου σε ημερίδα (Αθήνα, 30/3/2009) του "Συνηγόρου του Πολίτη" με θέμα "Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση στην Ελλάδα. Ανάγκες, προτάσεις, λύσεις.")

Η  έκφραση δικαιώματα των ψυχ. Πασχόντων είναι οξύμωρη. Γιατί λέγοντας ψυχικά πάσχων  σημαίνει ότι <<αυτοδίκαια>> το άτομο αυτό δεν έχει δικαιώματα .Είναι πράγμα. <<RES>> . Το να λένε ορισμένοι ψυχίατροι, ψυχίατροι που ανήκουν στο κλασικό  ψυχιατρικό κατεστημένο,ότι φτιάχνουν χάρτα δικαιωμάτων των <<αρρώστων>> στην πραγματικότητα αυτοκαταργούνται ως ψυχίατροι, γιατί ,η ψυχιατρική τέχνη σημαίνει εξ’ ορισμού παραβίαση των δικαιωμάτων των πολιτών που χαρακτηρίζονται ως ψυχικά πάσχοντες.

Οπότε ή δεν το εννοούν ή ξεγελούν τον εαυτό τους .Εκτός ορισμένων, λίγων  ,οι οποίοι πράγματι το εννοούν και για αυτόν τον προσανατολισμό τους, αντιμετωπίζουν την αποδοκιμασία των κλασικών συναδέλφων τους .Το λιγότερο την αποδοκιμασία.

Και στο κάτω-κάτω πώς να εμπιστευτείς το όψιμο ενδιαφέρων κάποιων που είναι υπεύθυνοι για τα σημερινά χάλια του χώρου, ότι τώρα θέλουν το καλό μας .Ενός χώρου που κατά τ’ άλλα ,έγινε για να προσφέρει τις υπηρεσίες του στους πολίτες ,όπως ισχυρίζονται.

Ένα βασικό δικαίωμα θέλουμε. Να έχουμε όλα τα δικαιώματα ενός πολίτη που δεν έχει χαρακτηριστεί ψυχικά πάσχων, π.χ. παρ’ ότι ο ποινικός κώδικας λέει ότι καμιά ποινή δεν εφαρμόζεται χωρίς τον νόμο που την ορίζει ως πράξη ,αποδεχόμενη ποινή στερητική της ελευθερίας κάποιου, στην πράξη ο εισαγγελέας μπορεί να διατάξει την κράτηση ενός πολίτη σε χώρο περιορισμού ,δηλαδή σε ψυχιατρείο, χωρίς την θέληση αυτού του πολίτη και μάλιστα χωρίς αυτός ο πολίτης να έχει παραβεί κάποιο νόμο,χωρίς να έχει διαπράξει κάποιο αδίκημα. Δηλαδή του εφαρμόζεται μια ποινή ,η αναγκαστική νοσηλεία και μάλιστα, χωρίς να ισχύουν για αυτόν οι διατάξεις του νόμου που προστατεύουν τα δικαιώματα των κρατουμένων. Από εδώ και πέρα η διάρκεια της κράτησής του εξαρτάται από την γνωμάτευση του γιατρού, δηλαδή από έναν άλλο πολίτη, χωρίς να μπορεί να κάνει ένσταση για αυτό και μην μου πει κάποιος ότι μπορεί!, γιατί στην πράξη δεν μπορεί . Οποιοσδήποτε χάρτης δικαιωμάτων  περιέχει ή υπονοεί την έννοια ψυχικά άρρωστος  , είναι κοροϊδία και συμφέρει μόνο αυτούς που θέλουν να χαράξουν μια γραμμή ανάμεσα στο εμείς  και στο οι άλλοι. Ανάμεσα στους αποδεκτούς και στους μη αποδεκτούς . Αποδεκτοί είναι όσοι αποδέχονται και υιοθετούν τις συμπεριφορές και τις δράσεις που έχει μια κοινωνία σ’ ένα ορισμένο χώρο και χρόνο .Μη αποδεκτοί είναι όσοι κινούνται έξω από τα όρια που η ίδια η κοινωνία , το κράτος ,το σύστημα, καθορίζουν ανάλογα με τα οικονομικά κυρίως συμφέροντά τους και είναι δυνητικά  διαλυτικοί παράγοντες τις κοινωνικής συνοχής που χρειάζονται προκειμένου να τα προστατεύσουν αυτά τα συμφέροντα.

Και εδώ δεν μιλάω μόνο για τους λεγόμενους ψυχικά πάσχοντες .

Για την αναγκαστική νοσηλεία που ανέφερα ψυχίατρος στην ουσία καλείται να πάρει πολιτική θέση αποφασίζοντας το επικίνδυνο ή όχι, ενός βίαια  περιορισμένου πολίτη. Καλείται να αποφασίσει αν αυτός ο πολίτης είναι επιζήμιος με τις σκέψεις του και τις πράξεις του για τα συμφέροντα που εκπροσωπεί ο παραγγέλων αυτή.

Αν είναι φορέας κάποιου ανεπιθύμητου για το σύστημα παράγοντα σκέψης ή δράσης .Καλείται ο ψυχίατρος να γίνει ο χωροφύλακας του συστήματος ,ένας χωροφύλακας με εξαιρετικά μεγάλες αρμοδιότητες και δυνατότητες .Καλείται να αποφασίζει , να κάνει τον διαχωρισμό ανάμεσα στα άτομα με αποδεκτές συμπεριφορές για το σύστημα, με πλήρη  δικαιώματα ,όσα τέλος πάντων αναγνωρίζει το σύστημα ως δικαιώματα στους υπηκόους του και στα άτομα με μη αποδεκτές συμπεριφορές και τρόπους δράσης τα οποία θα έχουν από ελάχιστα έως κανένα δικαίωμα, ως επιζήμια για το κράτος-το σύστημα-την κοινωνία.

Απ’ ότι φαίνεται μπορεί ανά πάσα στιγμή ο κάθε πολίτης , κυρίως ο μη προνομιούχος , να σταλεί με το παραμικρό, για ψυχιατρική γνωμάτευση-εξέταση , και αν κριθεί από κάποιο κλαδί του δέντρου του κράτους ως επικίνδυνος για αυτό , να σταλεί για <<θεραπεία>> ,χωρίς την θέλησή του χωρίς την  αποδοχή του.

Τον τελευταίο καιρό γίνεται πολύς λόγος για γονιδιακή προδιάθεση στις ψυχικές παθήσεις .Όπως έχω ξαναπεί, εγώ γυρνάω στα ψυχιατρεία από το 1975.Τις μόνες  κατηγορίες λεγόμενων ψυχασθενών που έχω συναντήσει είναι οι ταλαίπωροι, οι άνεργοι ,οι απένταροι, οι φουκαράδες , αυτοί που δεν έχουν στον ήλιο μοίρα.           Και ρωτάω ! μόνο στις κατώτερες οικονομικά τάξεις ,στους φτωχούς επιλεκτικά , έχουν τα γονίδια προδιάθεση για ψυχικές παθήσεις ? Οι πλούσιοι τι έχουν? Ανοσία ή ανώτερου τύπου γονιδίωμα? Ή  προωθείται η άποψη ότι κάθε φτωχός με παρεκλίνουσα  συμπεριφορά  είναι λανθάνων ψυχασθενής με ότι αυτό μακροπρόθεσμα συνεπάγεται? Γιατί μόνο οι φτωχοί ψυχασθενείς αντιμετωπίζονται σαν μιάσματα της κοινωνίας .Δεν είναι πιο απλό να παραδεχτούμε ότι το είδος της κοινωνίας που έχουμε φτιάξει βγάζει στο περιθώριο όλο και πιο πολλούς ανθρώπους και ο συνδυασμός κοινωνικών πιέσεων και ανεχείας φθείρει τον ψυχισμό και αναγκάζει πολλούς να ζητήσουν ψυχιατρική βοήθεια , που βεβαίως τους χορηγείται ευχαρίστως και απλόχερα, εξουδετερώνοντάς  τους διά βίου, ενώ το μόνο που θέλουν είναι να μαζέψουν τα προσωρινά διασπασμένα κομμάτια της προσωπικότητάς τους? 

Σε προσωπικό επίπεδο , αν ήξερα  τότε παλιά  ότι η κινησή μου να προσφύγω σε

Ψυχίατρο  για να λύσω μια προσωρινή όπως  κατανοώ σήμερα διάσπαση της προσωπικότητας μου , ένα προσωρινό αδιέξοδο, πού θα επανερχόταν, θα γιατρευόταν μόνο του,  θα κατέληγε να στερηθώ των περισσότερων δικαιωμάτων    πού θα είχα  ως ελεύθερος πολίτης , όσο ελεύθερος τού επιτρέπεται  να  είναι κανείς σήμερα, θα προτιμούσα χίλιες φορές να διαπράξω ένα ποινικό αδίκημα όσο σοβαρό και ας ήταν αυτό και όσες επιπτώσεις και αν είχε.

Φυσικά  μιλάω μόνο για τον εαυτό μου και δεν το συνιστώ σε κανέναν αυτό, αλλά ίσως και άλλοι να έχουν κάνει αυτές τίς σκέψεις ….

Δεν είχα πάντοτε  αυτές τις ακραίες απόψεις . Μέχρις πριν λίγα χρόνια π.χ. νόμιζα ότι οι εργαζόμενοι στον τομέα τής λεγόμενης ψυχ. Υγείας  ήθελαν μόνο το καλό των λεγόμενων Ψυχ. Αρρώστων  και ότι είχαν όλοι τις καλύτερες προθέσεις.

Τότε μού ζητήθηκε από ένα πρόσωπο το οποίο μέχρι τότε εμπιστευόμουν απόλυτα και με μία γελοία δικαιολογία , να προδώσω σε ένα κρίσιμο θέμα έναν άνθρωπο για τον οποίο ένοιωθα  ευγνωμοσύνη. Θεώρησε δεδομένο ότι αν κάποιος χαρακτηρισθεί «τρελός» δεν έχει ούτε αρχές ούτε αξιοπρέπεια.

Εγώ έχω όμως. ¨Όπως και πολλοί όμοιοί μου.

Αυτό και ορισμένα γεγονότα πού ακολούθησαν με έκαναν να αλλάξω την γνώμη πού είχα. Τότε άρχισα να ψάχνω και να ψάχνομαι. Τότε άρχισα να καταλαβαίνω ότι αν εξαιρέσει κανείς τούς αρρώστους  με οργανικές διαταραχές πού επηρεάζουν τόν ψυχισμό τους, οι υπόλοιποι είναι ενοχλητικοί, για να το πω κομψά, για την κάθε εξουσία και ή ψυχιατρική γνωμάτευση είναι ένας από τούς τρόπους για να τεθούν στο περιθώριο μόνιμα.

Υπάρχουν στον χώρο τής ψυχ. Υγείας εργαζόμενοι πού τα ξέρουν αυτά και αντιδρούν, υπάρχουν εργαζόμενοι πού τα ανέχονται, και υπάρχουν εργαζόμενοι πού τα απολαμβάνουν.

Όπως λέει και ή παροιμία, αν θέλεις να διαπιστώσεις το χαρακτήρα ενός ανθρώπου δώστου δύναμη. Και πολλοί πίσω από την κοινωνική περσόνα  κρύβουν τον Αυστραλοπίθηκο.

Μη μάς λένε λοιπόν ότι θέλουν το καλό μας άνθρωποι πού ή φύση τής δουλειάς τους, είναι ή παραβίαση των δικαιωμάτων μας προκειμένου να την κάνουν.

Μην ξεχνάμε ότι τα οποιαδήποτε μέτρα, εναντίον οποιασδήποτε μειοψηφίας, παίρνονται με την Βία. Με την Δύναμη Τής Ισχύος. Στην ουσία με την Δύναμη Των Όπλων, αυτών πού μπορούν να την επιβάλλουν, και όχι στο όνομα τού όποιου νεφελώδους δικαίου, εκτός αν κάποιος εννοεί ότι το  δίκαιο είναι με το μέρος των λίγων, το έχουν οι λίγοι , οι όποιοι λίγοι στον όποιο τόπο στον όποιο χρόνο , πού θέλουν τούς πολλούς καλοκουρδισμένα αυτόματα να χορεύουν και να δουλεύουν  στον ίδιο σκοπό στην ίδια νότα, και ή δική μας παραφωνία , ενοχλεί τα ευαίσθητα αυτιά τους.

Και σαν να μην φτάνει αυτό, υπάρχουν όπως αναφέρει συχνά  και ό τύπος, άτομα που κερδοσκοπούν ασύστολα στον χώρο τής λεγόμενης ψυχ. Υγείας. Κερδοσκοπούν ασύστολα, σε βάρος αυτών πού υποτίθεται ότι χρειάζονται περισσότερη βοήθεια άπ΄ όλους. Ύποτίθεται.Καί το κάνουν αυτό,  γιατί είναι σε γνώση, γνωρίζουν, ότι οι λεγόμενοι ψυχασθενείς, θεωρούνται πράγματα προς χρήση άπ΄ όλους, αντικείμενα και όχι ‘υποκείμενα.

Όπως οι σκλάβοι τού 19ου αιώνα στην Αμερική, οι οποίοι διά νόμου δεν υπήρχαν ως άτομα και στους οποίους δεν αναγνωριζόταν, όχι μόνο ή άποψη για κάτι, αλλά ούτε καν ή μαρτυρία για οτιδήποτε όσο σοβαρό και αν ήταν αυτό. Πάρα πολλοί από τούς εργαζόμενους , στο λεγόμενο Χώρο Τής Ψυχ. Υγείας, αποδέχονται τα Δικαιώματα των λεγόμενων Ψυχασθενών, μόνο στο μέτρο πού τα Δικαιώματα των λεγόμενων Ψυχασθενών, δεν παραβιάζουν τα δικαιώματα πού έχουν αυτοί πάνω στους λεγόμενους ψυχασθενείς.

Όταν ό γνωστός Basaglia έλεγε ότι ό ψυχασθενής είναι ένας άνθρωπος χωρίς Δικαιώματα , και μπορείς να τον κάνεις ό,τι θέλεις, το έλεγε σαν διαπίστωση.Έδώ όμως πολλοί, το θεωρούν οδηγία.

Έχω ακούσει σε μία «κλειστή» ολιγομελή σύναξη, ψυχίατρο να υποστηρίζει ότι αν ένας ψυχικά ασθενής βοηθηθεί να περάσει στο πανεπιστήμιο, σε 10 χρόνια θα έχει κάποια θέση πού θα τον καθιστά επιβλαβή και επικίνδυνο.(Ίσως να διαθέτη διαχρονική τηλεπάθεια ό γιατρός αυτός).Και μάλιστα πρόσθεσε ειρωνικά ότι πολλοί άπ΄αύτούς θέλουν να γίνουν και ψυχίατροι.

Είναι προφανές λοιπόν, ότι αν χαρακτηρισθείς ψυχ. πάσχων ό χαρακτηρισμός είναι διά βίου, χωρίς να μπορείς ν’ αρνηθείς αυτό το χαρακτηρισμό. Και μάλιστα , αν τον αρνηθείς , όχι μόνο ισχύει , αλλά φορτώνεσαι και με μία επιπλέον ψυχ. πάθηση πού λέγεται άρνηση αποδοχής τής κατάστασης σου, ή κάτι πού έχει το ίδιο νόημα.

Εδώ στην χώρα μας όλοι οι μεγάλοι και τρανοί του χώρου  δεν τολμούν να δηλώσουν ανοιχτά , το προσδόκιμο ζωής , την αναλογία θανάτων , μεταξύ των ψυχασθενών και του γενικού πληθυσμού , καθώς και τον λόγο , την αιτία αυτών των θανάτων που έχει πάρει την μορφή χιονοστιβάδας , με θανάτους κυρίως από αιτίες και αρρώστιες άγνωστες σχεδόν στον χώρο των ψυχασθενών παλαιότερα , αιτίες και αρρώστιες που σχετίζονται με τα ψυχοφάρμακα , τόσο μάλιστα που πολλοί από εμάς αναρωτιόμαστε αν  αξίζει το ρίσκο να παίρνουμε ψυχοφάρμακα και να πεθαίνουμε πριν την ώρα μας ,(αν γίνει στο μέλλον κάποια ημερίδα με τίτλο  ψυχοφάρμακα   ελάτε να μάθετε τι κρύβεται πίσω από αυτή τη λέξη).

Σε άλλες Ευρωπαϊκές χώρες οι πρώην νοσηλευόμενοι στα ψυχιατρεία αυτοπροσδιορίζονται  ως επιζώντες της ψυχιατρικής θεραπείας και αν σκεφτούμε τις άμεσες ή έμμεσες παρενέργειες των ψυχοφαρμάκων τότε καταλαβαίνουνε ότι ορθώς αυτοπροσδιορίζονται έτσι .Όταν υπάρχουν τόσοι θάνατοι από εκφυλιστικές παθήσεις τότε για τι είδους θεραπεία μιλάμε? Με μια μικρή δόση παράνοιας θα μπορούσε να υποθέσει κανείς ότι το σύστημα έχει αρχίσει ένα πρόγραμμα κοινωνικής ευγονικής. Και κάτι για τις εξονοσοκομειακές στεγαστικές δομές …

Παρατηρείται πολλές φορές ότι στην προσπάθεια να γίνουν ξενώνες και οικοτροφεία σε διάφορες περιοχές της χώρας οι περίοικοι αντιδρούν σ’ αυτό και οι υπεύθυνοι προκειμένου να τους πείσουν τους λένε ότι οι μελλοντικοί ένοικοι είναι ακίνδυνοι για τους περιοίκους γιατί είναι σε φαρμακευτική αγωγή που τους κάνει ακίνδυνους .Γιατί ,αυτό  είναι το νόημα των όσων τους λένε . Πιστεύω ότι είναι λάθος να περνάει το μήνυμα στον κόσμο ότι προκειμένου να είναι ακίνδυνος κανείς πρέπει να παίρνει φάρμακα.

Δημιουργεί ένα προηγούμενο , και καλό είναι να μην συνδέεται η μη επικινδυνότητα με την λήψη φαρμάκων. Σκεφτείτε  τους λόγους θα βρείτε αρκετούς .Όσο για το άλλο είδος των περιοίκων οι οποίοι πείθονται μόνο όταν ακούνε ‘ότι θα αυξηθεί ο τζίρος των καταστημάτων τους  από την παρουσία των ενοίκων των στεγαστικών δομών στην περιοχή τους δηλαδή ότι θα έχουν οικονομικό όφελος , με άλλα  λόγια μας αποδέχονται επί πληρωμής , αφήνω εσάς να σκεφτείτε πιο είναι το ηθικό τους ανάστημα.

Για να επιστρέψουμε στο θέμα μας <<Κανένας δεν σκέφτεται σοβαρά να δώσει δικαιώματα στους ψυχικά ασθενείς ίδια με των υπολοίπων πολιτών γιατί τότε δεν θα είναι εύκολο να τα παραβιάζει εν ονόματι της υποτιθέμενης θεραπείας τους .

Γιατί η παραβίαση των δικαιωμάτων των ψυχασθενών είναι η βάση της λεγόμενης θεραπείας τους και λέγοντας θεραπεία εννοούμε την βίαιη προσαρμογή τους σε κοινωνικές συμπεριφορές που άλλοι επέλεξαν ως ορθές και λογικές >>

Και φυσικά θεωρείται δεδομένο ότι αν κάποιος χαρακτηριστεί ψυχασθενής είναι και θα είναι υποχείριο εφ’ όρου ζωής κατώτερος από τους κατώτερους όσο για την κοινωνική του επανένταξη, που τόσο χρήμα έχει ξοδευτεί για αυτή , έχει αποτύχει παταγωδώς .Κανένας ψυχασθενής δεν έχει ξεφύγει από το γκέτο , εκτός αν έχει χρήματα οπότε απλώς δραπετεύει από εκεί, Σας διαβεβαιώνω ότι η ζωή ενός χαρακτηρισμένου ψυχασθενή είναι τόσο χαμηλά στην κλίμακα αξιολόγησης που ακόμα και να θελήσει να τον σκοτώσει κάποιος είναι απείρως πιο εύκολο  να γλυτώσει τις νομικές συνέπειες της πράξης του από το αν είχε κάνει το ίδιο σε ένα μη χαρακτηρισμένο ψυχασθενή πολίτη. Μια μικρή προβοκάτσια αρκεί.

Θα κλείσω με μια αναφορά στις λεγόμενες κοινωνικές  επιχειρήσεις .

Οποιαδήποτε κοινωνική επιχείρηση έχει γίνει για να εξυπηρετεί τις ανάγκες μειονεκτούντων ατόμων ή ομάδων ΧΩΡΙΣ να προβλέπεται ΟΥΣΙΑΣΤΙΚΩΣ ρόλος στη λήψη αποφάσεων και τον έλεγχο της  κατεύθυνσης της επιχείρησης από τα ΙΔΙΑ τα άτομα για τα οποία έγινε αυτή η επιχείρηση , υποτιμά αυτά τα άτομα και τις ομάδες και τα υποβιβάζει από το ρόλο του εταίρου στο ρόλο του θεατή.

Τα γυρίζει σε καθεστώς εργοθεραπείας .

Γιατί συμβαίνει το σχιζοφρενικό , να  τους αναγνωρίζεται μεν το δικαίωμα δικαιοπραξίας και το δικαίωμα επιλογής δια της ψήφου  τους  του διοικητικού συμβουλίου της επιχείρησης ΧΩΡΙΣ όμως  να τους επιτρέπεται να έχουν πρωταγωνιστικό ρόλο στην πορεία της επιχείρησης που κατά τ’ άλλα έγινε για αυτούς .

Δεν ξέρω ποιοι και γιατί έφτιαξαν αυτό το νόμο και τι είχαν στο μυαλό τους .Φυσικά αν κάποιοι από εμάς αισθάνονται όμορφα με το να ανήκουν σ’ ένα κοπάδι από γαλοπούλες είναι ελεύθεροι να το αισθάνονται .Αλλά πολλοί από εμάς σιχαινόμαστε κάθε είδους τσομπάνη , γιατί πιστεύουμε ότι ο κάθε τσοπάνης το κοπάδι το έχει εξ’ ορισμού   για εκμετάλλευση.

Από τα κυριότερα προβλήματα στις επιχειρήσεις αυτού του είδους , είναι το ότι ενώ δημιουργήθηκαν για την οικονομική ενίσχυση και κοινωνική χειραφέτηση μειονεκτούντων ομάδων , μπορεί να καπελωθούν από ξένα στοιχεία , και να καταστούν αυτά τα ξένα στοιχεία κυρίαρχοι παίκτες με ότι αυτό θα μπορούσε αν συνεπάγεται για τα μειονεκτούντα άτομα ενώ θα έπρεπε να έχουν πρωταγωνιστικό , όπως είπα , ρόλο να περιοριστούν όχι μόνο σε ρόλο θεατή αλλά και σε ρόλο χαμάλη.

Ηλίθιοι ΔΕΝ είμαστε. Όμως κάποιοι μας θέλουν νομικά ανίσχυρους και ανυπεράσπιστους .

Σας θυμίζω την κλασική διαπίστωση του καινοτόμου ψυχιάτρου Basaglia , την οποία πολλοί ΕΞΕΛΑΒΑΝ σαν οδηγία : <<Ο ψυχασθενής είναι ένα άτομο χωρίς δικαιώματα και μπορείς να τον κάνεις ότι θέλεις >>

Το θέμα είναι μέχρι πότε.

Γιαννουλόπουλος  Γιώργος,

(Εργαζόμενος  στην εργασιακή δομή  << ΤΟ ΚΑΦΕΝΕΙΟ ΜΑΣ >>  στο Ψ. Ν .Α  - ΔΑΦΝΙ .

Ιδρυτικό  μέλος του συλλόγου  Αλκυονίδες και ιδρυτικό  μέλος της Πανελλήνιας Επιτροπής Χρηστών και πρώην Χρηστών και Επιζώντων  της ψυχιατρικής  )