Το κείμενο αυτό ανακοινώθηκε από τις Βασιλική Καλογιάννη & Ασπασία Τζιώτη στην ημερίδα
"Παίρνοντας τον Λόγο" - Ανθρώπινα δικαιώματα και ψυχική υγεία - , 24 Μαίου 2008
Προκειμένου να αναλυθεί η έννοια της ψυχικής υγείας και της μητρότητας θα πρέπει να αναλυθεί, τι είναι ψυχική ασθένεια και όλες τις παραμέτρους γύρω από τη θεραπεία και την επαναφορά του ατόμου σε νορμοθυμική κατάσταση.
Η ψυχική ασθένεια θα μπορούσε να εμφανιστεί ως κατάθλιψη, όπου το άτομο αντιλαμβάνεται και αντιμετωπίζει τον κόσμο γύρω του με αρνητικές σκέψεις και αρνητικά συμπεράσματα για την ζωή τον εαυτό του και το μέλλον.
Πιο συγκεκριμένα όσον αφορά την αρνητική θεώρηση του εαυτού του, το άτομο βλέπει τον εαυτό του ανεπαρκή, ανάξιο, άχρηστο, ανεπιθύμητο, ελαττωματικό και νοιώθει ότι μειονεκτεί σε φυσικά, ψυχολογικά, διανοητικά, ηθικά και κοινωνικά χαρίσματα.
Αυτή τη θεώρηση την έχει το άτομο και όταν του συμβαίνει να ακούει φωνές από τα βάθη του Άδη. Να νοιώθει ότι το παρακολουθούν με αποτέλεσμα να κλείνεται και να απομονώνεται διαρκώς στον εαυτό του.
Η θεώρηση του κόσμου είναι αρνητική και το άτομο βλέπει το περιβάλλον απαιτητικό και απαγορευτικό στις ατομικές του επιδιώξεις.
Νοιώθει τέλος ότι ο κόσμος στερείται νοήματος ή σημασίας και δεν μπορεί να αντλήσει από αυτόν καμία χαρά και ευχαρίστηση, ούτε ακόμη από τα μικρά παιδιά που έχει αποκτήσει και που είναι πηγή χαράς και ζωντάνιας όταν βρίσκεται μέσα σε αυτό τον κυκεώνα μαύρων σκέψεων και φωνών και δεν μπορεί να τα φροντίσει.
Σ΄ αυτό το σημείο είναι που έρχεται και το άτομο, δηλαδή η γυναίκα, η οποία χρειάζεται στήριξη από το περιβάλλον της μητέρας και του συζύγου αυτών, ώστε να μπει σε μια κατάλληλη θεραπευτική αγωγή και αν χρειαστεί νοσηλεία. Το πιο σωστό που μπορεί να κάνει κανείς στο δικό του άνθρωπο είναι να τον βοηθήσει να έχει μια σωστή εξέταση και διάγνωση από κάποιον ειδικό και να ακολουθήσει την κατάλληλη θεραπεία με τον άνθρωπό του.
Αυτό συμπεριλαμβάνει να έχεις την υπομονή να μείνεις κοντά του να τον ενθαρρύνεις να ακολουθεί τη θεραπεία γιατί παίρνει χρόνο μέχρι να αρχίσουν να υποχωρούν τα συμπτώματα. Το καλό θα ήταν παράλληλα με την φαρμακευτική αγωγή να γίνεται και ψυχοθεραπεία.
Επίσης ιδιαίτερα σημαντικό είναι να προσφέρεις συναισθηματική στήριξη. Αυτό σημαίνει να δείχνεις κατανόηση υπομονή και να προσφέρεις στοργή. Να μην υποτιμάς τα αισθήματα που εκδηλώνει αλλά να τονίζεις τα πραγματικά γεγονότα και να προσφέρεις κουράγιο. Να μην επιτρέπεις να κλείνεται η γυναίκα στον εαυτό της. καλό είναι να προσκαλείται σε περιπάτους, σε εξόδους, στον κινηματογράφο, για φαγητό ή όπου την ευχαριστεί.
Θυμηθείτε το τραγουδάκι: «δεν σε έχω ανάγκη όταν βάζω το κραγιόν μου και το άρωμά μου», αλλά όταν δε είμαι καλά και βουτάω στο κενό…
Κάθε άτομο με ψυχική ασθένεια και ειδικά η γυναίκα που πρέπει να στηρίξει και να μεγαλώσει μικρά παιδιά, χρειάζεται ψυχαγωγία και ειδικά συντροφιά, αφού οι υποχρεώσεις που πρόκειται να αναλάβει είναι πολλές και τα αισθήματα αποτυχίας που ενδέχεται να προκύψουν, μπορεί να την οδηγήσουν στην υποτροπή.
Σε ιδανικό επίπεδο αυτά θα έπρεπε να γίνονται! Αλλά, πολλές φορές το εκάστοτε οικογενειακό περιβάλλον είναι κάθε άλλο παρά ιδανικό.
Για τη γυναίκα που θα νοσήσει από την ψυχική νόσο η μοναξιά είναι συνώνυμο της ζωής της. Συνήθως το φορτίο της θεραπείας και της παράλληλης φροντίδας των παιδιών, όταν αυτή είναι σε αγωγή ή νοσηλεία το επιφορτίζεται η μητέρα. Οι σύζυγοι είναι «διακοσμητικοί» ή «την κάνουν με ελαφρά πηδηματάκια». Τον πρώτο καιρό ίσως να προσφέρουν κάπως στήριξη. Αν και σε πολλές περιπτώσεις σε κλείνουν μέσα, παίρνουν τα παιδιά και σε πετούν σαν τσουβάλι στη μαμά.
Αυτό βέβαια δεν το βιώνουμε μόνο εμείς με ψυχική ασθένεια, αλλά και γυναίκες, όπου η ζωή τους έφερε κάποιες χρόνιες παθήσεις.
Το ιδανικό λοιπόν από το πραγματικό διαφέρει και εδώ είναι που πρέπει να παρέμβει ο ειδικός, συστήνοντας διάφορες αρμόδιες υπηρεσίες που θα στηρίξουν τη μόνη ουσιαστικά μητέρα, γιατί δεν είναι το βάρος της μοναξιάς μόνο, είναι και το βάρος της φαρμακευτικής αγωγής με τις πολλές παρενέργειες.
Θα μπορούσα να αναφέρω πολλά προσωπικά βιώματά μου αλλά και της Άσπας, αλλά θεωρώ ότι τα πολύ προσωπικά μας ίσως μας φέρουν πίσω ψυχολογικά. Πάντως το ότι είμαστε εδώ και μιλάμε γι΄ αυτό μετά από 17 χρόνια νόσου και το ότι μεγαλώσαμε δυο παιδιά εγώ και τρία η Άσπα, δίνει μια ικανοποίηση στον εαυτό μας ότι είμαστε μοναδικές σε σχέση με τα παιδιά μας και τις σχέσεις που αναπτύξαμε και το ότι δεν είναι ανέφικτο κάποια γυναίκα με ψυχική ασθένεια να κάνει και να μεγαλώσει ένα παιδί.
Το κοινωνικό και οικογενειακό περιβάλλον δεν ήταν ούτε θα είναι πάντα ιδανικό αλλά δεν είναι και ταμπού, ούτε κατά κανόνα σημαίνει ότι μια γυναίκα με ψυχική νόσο θα φέρει άρρωστα παιδιά στην κοινωνία. Βέβαια θα μου πει κάποιος ότι πολλές φορές μητέρες που είναι σε υποτροπή, έκαναν κακό στα παιδιά τους, αλλά αυτές οι περιπτώσεις είναι στατιστικά λίγες και έχει να κάνει με την αρχή της νόσου, το μορφωτικό επίπεδο και στο ότι άργησαν να λάβουν θεραπεία.
Βέβαια, δεν θα μπορούσαμε να παραλείψουμε να τονίσουμε την ανάγκη για την ύπαρξη υπηρεσιών ψυχικής υγείας με κρατική παροχή, που να στηρίζουν μία γυναίκα μόνη της, με τέτοιας φύσεως ψυχικά προβλήματα. Και η στήριξη δεν θα πρέπει να είναι μηνιαία αλλά σε εβδομαδιαία βάση και επίσης δωρεάν, γιατί η κοινωνία έχει χρέος να φροντίζει για την υγεία όλων ανεξαιρέτων των μελών της και να προσφέρει στα μέλη της τα αγαθά που προκύπτουν από τις υπηρεσίες και που δεν μπορούν να τ’ αποκτήσουν όλοι μέσω της αγοράς υπηρεσιών ψυχικής υγείας, όπως έχει καταντήσει να είναι εμπορεύσιμη πλέον η παροχή υπηρεσιών υγείας.
Από προσωπική εμπειρία θα παραθέσω μερικές συμβουλές που ίσως βοηθήσουν μητέρες ή και άλλα άτομα με ψυχικά προβλήματα. Να απενοχοποιήσουν τον εαυτό τους από το πρόβλημά τους και να τον αποστιγματοποιήσουν. Να μη θέτουν τον εαυτό τους ένοχο για όλα, λόγω προβλήματος και να αναλαμβάνουν μόνο το μερίδιο ευθύνης που τους αναλογεί. Ν θέτουν προτεραιότητες και να ιεραρχούν τις ανάγκες και στην περίπτωση μιας γυναίκας, η πρώτη προτεραιότητα είναι τα παιδιά.
Στην περίπτωσή μας δεν ισχύει το αρχαίο ρητό: «Δεν αναβάλλω για αύριο ότι μπορώ να κάνω σήμερα». Μοιράζω τις δραστηριότητες σε μικρότερες και αν ο χρόνος δεν είναι επαρκής, τότε και αύριο ημέρα είναι. Αυτό το αναφέρω γιατί η φαρμακευτική αγωγή σε θέτει εν μέρει εκτός και γίνεσαι αργός έως οκνός, όσον αφορά τις δραστηριότητες.
Σπάνια κανείς ξεφεύγει από την ψυχική νόσο και τα φάρμακα. Αυτό που μπορεί να κάνει κανείς σε συνεργασία με τους ειδικούς είναι να μετριάσει τις δοσολογίες. Και σε αυτό το σημείο θα πω όχι στην πολυφαρμακία. Η διάθεση κάποιας ή κάποιου βελτιώνεται σταδιακά και όχι απότομα και πρέπει να έχει κανείς υπομονή, γιατί είναι μια χρόνια διαδικασία.
Θα πρέπει να αποκτήσουμε έναν λογικότερο τρόπο σκέψης ούτως ώστε το συναίσθημα να μη μας ρίχνει, δηλαδή να προσπαθούμε να γίνουμε ρεαλιστές και να βάλουμε τα παιδιά μας πάνω από όλους και από όλα. Θα πρέπει να προσπαθεί κανείς να είναι με ανθρώπους που τους εμπιστεύεται και που μπορεί στα δύσκολα να στηριχτεί.
Για μια γυναίκα με παιδιά θα ήταν ίσως, καλό να θεσπιστεί νομοθεσία, που θα προστατεύει την γυναίκα και η οποία δεν θα είναι κάτω από την διακριτική ευχέρεια του συζύγου για το αν θα νοσηλευτεί, αν θα πιει τα φάρμακα ή ακόμη για το ποιος θα επιλέγει τον άνθρωπο που θα την φροντίζει σε μια επικείμενη υποτροπή. Χρειάζεται αυτό να γίνεται με συμβολαιογραφική πράξη, γιατί και η εμπειρία μέχρι σήμερα έχει δείξει ότι πολλές φορές οι σύζυγοι έγιναν αιτία εγκλεισμού των γυναικών τους σε κάποια ψυχιατρική κλινική και εν κατακλείδι τους πήραν και τα παιδιά.
Τέλος θα πω ότι είναι απαραίτητο για μια μητέρα εκτός από την ελαφρά φαρμακευτική αγωγή να κάνει και ψυχοθεραπεία δωρεάν.
Και το σημαντικότερο κατά την γνώμη μου είναι να χτίζεις τις σχέσεις σου με τα παιδιά σου ημέρα με την ημέρα και δεν εγκαταλείπεται ποτέ η προσπάθεια και ας υπάρχουν και συγκρούσεις, γιατί και με τις συγκρούσεις χτίζονται σχέσεις. Έτσι αποβάλλονται και εκείνα τα άσχημα βιώματα που έχουν τυχόν αποχτηθεί από τη νόσο και επαναπροσδιορίζουν τη σχέση στο σήμερα και στο αύριο.