Το παρακάτω άρθρο της Κατερίνας Κατή είναι από την "ΕΦΗΜΕΡΙΔΑ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΚΤΩΝ της Παρασκευής , 16/11/2012

Πατήστε στην εικονα για μεγέθυνση

 

ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΨΥΧΙΑΤΡΙΚΗ ΤΟΥ ΜΝΗΜΟΝΙΟΥ

 

(Το κείμενο αυτό παρουσιάστηκε στο διήμερο συνέδριο “Why change? Creativity and Innovation in Mental Health development”, 26-27/10/2012, που έγινε στα πλαίσια του «Trieste International School», 22-27/10/2012.)


Θα προσπαθήσω σ΄ αυτή την παρέμβαση να δώσω μιαν εικόνα των συνεπειών από την «συνάντηση», τα τελευταία δύο χρόνια, ενός δυσλειτουργικού, νεοϊδρυματικού και ανέκαθεν υποχρηματοδοτημένου συστήματος ψυχικής υγείας, όπως είναι αυτό που διαμορφώθηκε στην Ελλάδα τα τελευταία 15 χρόνια, με μια πρωτοφανούς βάθους και έκτασης οικονομική κρίση που σαρώνει όλη την Ευρώπη, με τη Ελλάδα ν΄ αποτελεί (σ΄ αυτή τη φάση της διεθνούς κρίσης) την πιο κραυγαλέα και τραγική έκφρασή της. Θα επιχειρήσω να δω αυτή τη «συνάντηση» από τη σκοπιά και σε συνάρτηση με τις προσπάθειες για την λειτουργία, στην Αθήνα, μιας κοινοτικής υπηρεσίας ψυχικής υγείας που αποβλέπει σε μια ψυχιατρική «πέρα τα τείχη», σε κατεύθυνση ριζικά εναλλακτική από το επικρατούν ψυχιατρικό παράδειγμα.

Το νήμα σ΄ αυτή τη διαδρομή ξεδιπλώνεται και έχει σαν οδηγό του την διατύπωση του Franco Basaglia για τη σχέση ανάμεσα στο πάσχων υποκείμενο, τον θεραπευτικό θεσμό και το κοινωνικό σύστημα – μια διατύπωση αξεπέραστη ως προς τον διαλεκτικό (και όχι γραμμικό/αθροιστικό) χαρακτήρα της σύλληψής, καθώς μόνο κατ΄ αυτόν τον διαλεκτικά συνθετικό τρόπο μπορεί να ανοίγει το δρόμο σε μια πρακτική προς μιαν εναλλακτική/ανατρεπτική κατεύθυνση. Όπως τονίζει στο “Riabilitazione e controllo sociale”, το πρόβλημα κινείται σε τρία επίπεδα : το επίπεδο του ατόμου, του αρρώστου και της αρρώστιας του, το θεσμικό επίπεδο, τον θεραπευτικό, δηλαδή, θεσμό που ορίζει, κωδικοποιεί και αποφασίζει για τον τρόπο αντιμετώπισης της αρρώστιας και το δομικό/κοινωνικό επίπεδο, δηλαδή, την στρατηγικού χαρακτήρα δομική σημασία του θεσμού στο εσωτερικό του κοινωνικού συστήματος, του οποίου αποτελεί έκφραση. Τρία επίπεδα που κινούνται, σε συνάρτηση το ένα με το άλλο και με τρόπο ανταγωνιστικό - κινούνταν πάντα ανταγωνιστικά, αλλά ακόμα περισσότερο σήμερα. Το ίδρυμα/θεσμός, εκτός από την αντικειμενοποίηση και την πραγμοποίηση του υποκειμένου (και διαμέσου αυτών), επιτελεί, ταυτόχρονα, όπως τονίζει ο Basaglia, μια στρατηγικού χαρακτήρα λειτουργία διακρίσεων και αποκλεισμού, αποτελώντας έναν από τους βασικούς πυλώνες για την επιβολή και διατήρηση της κατεστημένης κοινωνικής τάξης.

Είναι αδύνατο να κατανοήσει κανείς σήμερα τις αντιφάσεις και τα αδιέξοδα της Ψυχιατρικής και του συστήματος υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα, όπως, αντίστοιχα, σ΄ ολόκληρη την Ευρώπη, αγνοώντας την αφετηρία και υλική βάση αυτών των αντιφάσεων : δηλαδή, την διεθνή οικονομική κρίση, συνέπεια της οποίας είναι η ολοσχερής χρεωκοπία της ελληνικής οικονομίας και η δικτατορική επιβολή, από την τρόικα ΔΝΤ/ΕΕ/ΕΚΤ, του «μνημονίου», ενός κατ΄ ευφημισμόν ονομαζόμενου «προγράμματος δημοσιονομικής προσαρμογής». Αυτή η κρίση βρίσκεται, την ίδια στιγμή, σε μια δομικού τύπου συνάρτηση με τις νέες ανάγκες του κυρίαρχου συστήματος διεθνώς, για μια «βιο-πολιτική του πληθυσμού» που μετατρέπεται, πλέον, σε «θανατο-πολιτική», όχημα της οποίας είναι μια «βιο-εξουσία», που, όλο και περισσότερο, βλέπει, πλέον, και ασκεί αυτό που ο Μισέλ Φουκώ χαρακτήριζε ως «χειραγώγηση των σωμάτων και την υπολογιστική διαχείριση της ζωής» υπό το πρίσμα του εξοστρακισμού από τη ζωή και της εξόντωσης.

Είναι αυτή η κατάσταση της οικονομικής κατάρρευσης που έρχεται να συναντήσει την ήδη από μακρού σοβούσα κρίση του συστήματος Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα. Την αποτυχία, δηλαδή, της ελληνικής «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης», εδώ και πάνω από 25 χρόνια και του εθνικού της προγράμματος, εδώ και 10 χρόνια, του περίφημου ‘Ψυχαργώς’, που δεν κατάφερε επ΄ ουδενί να πάει πέρα από τον ολοπαγή θεσμό, το ψυχιατρείο και τα όποια νεοϊδρυματικά αντίγραφά του.

Την προηγούμενη δεκαετία, στη βάση αυτού του προγράμματος, έκλεισαν, υποτίθεται, τα τέσσερα μικρότερα ψυχιατρεία, καθώς και το παιδοψυχιατρικό νοσοκομείο και συρρικνώθηκαν τα τρία μεγαλύτερα. (Η Λέρος μένει πάντα εκτός των όποιων υπολογισμών: με 300 ακόμα εν ζωή χρήστες/νοσηλευόμενους, εξακολουθεί να υπάρχει). Όμως, αυτή η διαδικασία δεν συνοδεύτηκε από την δημιουργία κοινοτικών υπηρεσιών, ολοκληρωμένων και εναλλακτικών στο ψυχιατρείο και στο παραδοσιακό «κύκλωμα του ελέγχου». Και πώς να υπάρξουν κοινοτικές υπηρεσίες όταν στην Ελλάδα, εν έτει 2012, εξακολουθεί να μην υπάρχει τομεοποίηση των υπηρεσιών ψυχικής υγείας;

Η ελληνική ‘ψυχιατρική μεταρρύθμιση’, σε αντιδιαστολή με αυτό που ορίζουμε ως Αποιδρυματοποίηση (deinstitutionalization), αποτέλεσε μια διασπορά των θραυσμάτων του κατακερματισμένου ασύλου (transinstitutionalization) στην κοινότητα, με την μετεγκατάσταση των ασθενών από τις πτέρυγες χρόνιας παραμονής στα ψυχιατρεία σε στεγαστικές μονάδες του δημοσίου, ή ιδιωτικών «μη κερδοσκοπικών» εταιρειών, χωρίς το σύστημα, οι δομές και η λειτουργία του, οι πρακτικές και η κουλτούρα του ν΄ αλλάζουν. Με συνθήκες, σε αρκετές από αυτές τις εξωνοσοκομειακές δομές, παρόμοιες με αυτές στα ψυχιατρεία, με μηχανικές καθηλώσεις, κλειδωμένες πόρτες και συχνά με την επιτήρηση από κάμερες.

Καθώς το ‘κλείσιμο’ (των μικρότερων) ή η συρρίκνωση των (μεγαλύτερων) ψυχιατρείων δεν συνοδεύτηκε από την δημιουργία ολοκληρωμένων κοινοτικών υπηρεσιών, το κενό που δημιουργήθηκε, αποτέλεσε ένα πρόσφορο έδαφος για μια πραγματική άνθηση των ιδιωτικών ψυχιατρικών κλινικών σε διάφορες περιοχές της χώρας. Σε πολλές από αυτές υπάρχουν πληροφορίες ότι ασκούνται εξαιρετικά βίαιες μέθοδοι καταστολής των εγκλείστων.

Την ίδια στιγμή, ωστόσο, ακόμα και τα ψυχιατρεία που ‘έκλεισαν’, δεν καταργήθηκαν ως οργανισμοί, αλλά ούτε και ως χώροι νοσηλείας, με την έννοια ότι, στα περισσότερα από αυτά (με μόνη εξαίρεση αυτό των Χανίων) παρέμειναν οι κλίνες ‘οξείας νοσηλείας’ (στο ΨΝ Τρίπολης και χρόνιας παραμονής).

Επομένως, το ‘πρόβλημα του ψυχιατρείου’, παρά την όποια φιλολογία περί κλεισίματος και τα όποια προγράμματα, ποτέ δεν ξεπεράστηκε στην ουσία του, ως κουλτούρα, πρακτική και τρόπος οργάνωσης των υπηρεσιών ψυχικής υγείας και ως θεσμός-φορέας μιας κοινωνικής ανάθεσης για την διατήρηση της κατεστημένης Κοινωνικής Τάξης.

Μια άλλη παράμετρος ήταν ο ρόλος του λεγόμενου ιδιωτικού ‘μη κερδοσκοπικού’ τομέα στην Ελλάδα, που λειτούργησε με κρατική χρηματοδότηση, περισσότερο ως παρα-κυβερνητική παρά ως ‘μη κυβερνητική’ δραστηριότητα, συμβάλλοντας στην ιδιωτικοποίηση της ψυχικής υγείας (μέσω της ιδιωτικοποίησης και της επισφάλειας των εργασιακών σχέσεων του προσωπικού τους), αλλά και στην αναπαραγωγή του κατακερματισμού και της παράλληλης και αποκομμένης (σε αντίθεση προς την εναλλακτική) δραστηριότητας σε σχέση με το υπάρχον ιδρυματικό σύστημα των υπηρεσιών Ψυχικής Υγείας. Λειτούργησαν πιο πολύ στην κατεύθυνση της απορρόφησης κονδυλίων και πολύ λιγότερο (έως και καθόλου) της ανάληψης της ευθύνης για απάντηση στις ανάγκες του πληθυσμού μιας ορισμένης περιοχής (χωρίς να επικεντρώνουν, δηλαδή, στην συμμετοχή τους σε κοινές δράσεις και σε συνέργειες, στη λογική του ‘τομέα ευθύνης’, αλλά έχοντας ως σημείο αναφοράς πρωτίστως τις ανάγκες και επιδιώξεις της εκάστοτε εταιρείας).

Πολλοί στο χώρο των ΜΚΟ δεν έπαψαν να χρησιμοποιούν κατά κόρον τη νέα μεταρρυθμιστική «επιστημονική ιδεολογία» (ενάντια στο ψυχιατρείο, στροφή στην κοινότητα κλπ, ακόμα και τις ιδέες του Basaglia) και διαμέσου γενικόλογων διακηρύξεων για μεταρρυθμίσεις, όπως έλεγε ο ίδιος ο Basaglia, να την χρησιμοποιούν ως «συγκάλυψη της ακινησίας και της ακαμψίας» του θεσμού και των πρακτικών τους, με αποτέλεσμα οι νεωτεριστικές ιδέες, με την μυστικοποίηση που υφίσταται ο πραγματικά εναλλακτικός τους χαρακτήρας, το επιστημονικό άνοιγμα που εισάγουν, να μετατρέπονται σε «δήθεν μεταρρυθμιστικές ιδέες», δηλαδή, να προσαρμόζονται και ν΄ αποτελούν το άλλοθι της διατήρησης, στην αρχική του κατάσταση, του θεσμού που υποτίθεται ότι ήθελαν να μετασχηματίσουν.

Είναι μέσα σ΄ αυτή την κατάσταση, την προηγούμενη δεκαετία, του συστήματος της Ψυχικής Υγείας στην Ελλάδα και σε μια διαδικασία της έμπρακτης αμφισβήτησής της, που έγινε δυνατό να ευοδωθεί μια προσπάθεια (που είχε ξεκινήσει ήδη από τις αρχές της προηγούμενης δεκαετίας) για μιαν ουσιαστική στροφή στην κοινότητα. Το ΚΨΥ Αγίων Αναργύρων άρχισε να λειτουργεί, ως αποκεντρωμένη μονάδα του ΨΝΑ, το Νοέμβριο του 2006.

Η ίδρυση και λειτουργία του ΚΨΥ ήρθε ως μια στιγμή στο συνεχές μιας διαδικασίας Αποιδρυματοποίησης στο εσωτερικό του ΨΝΑ, πρώτα με το κλείσιμο μιας πτέρυγας χρόνιας παραμονής (μέσω της μετάβασης των εγκλείστων σε ξενώνες, οικοτροφεία και προστατευόμενα διαμερίσματα) και εν συνεχεία, με την έναρξη λειτουργίας, από τον Αύγουστο του 2004, της μονάδας εισαγωγών του 9ου ΨΤ.

Βασικό στοιχείο της θεραπευτικής προσέγγισης, ήδη από την αρχή, ήταν η αποδόμηση, στην πράξη, του εγκλεισμού, κατ΄ αρχήν στις πιο ορατές και περιοριστικές μορφές του, όπως είναι οι κλειδωμένες πόρτες και οι μηχανικές καθηλώσεις και απομονώσεις.

Μέσα σ΄ αυτή τη συγκυρία έγινε, εν συνεχεία, δυνατό, ένα μικρό, σχετικά, κτίριο, που ήταν έτοιμο να λειτουργήσει, από τη δική μας θεραπευτική ομάδα, ως οικοτροφείο, ν΄ αλλάξει χρήση (το 2006) και να λειτουργήσει ως ΚΨΥ.

Τρεις ήταν οι βασικές παράμετροι, που ήταν οι εκ των ουκ άνευ, αλληλεξαρτώμενες μεταξύ τους, προϋποθέσεις για την ίδρυση και λειτουργία από τη δική μας θεραπευτική ομάδα αυτού του ΚΨΥ.

Πρώτον, ότι θα ήταν διασυνδεδεμένο λειτουργικά με την νοσοκομειακή μας μονάδα νοσηλείας μέσα στο ΨΝΑ (9ο ΨΤΕ). Ότι, δηλαδή, δεν θα αναπαρήγαγε το γνωστό μοντέλο οργάνωσης ‘κοινοτικών’ μονάδων τύπου ‘εξωτερικού ιατρείου’, που διαιωνίζουν την ανάγκη (και λειτουργούν στην υπηρεσία) του ψυχιατρείου (και της νοσοκομειακής νοσηλείας) αντί για την υπέρβασή τους. Το ζητούμενο, εν προκειμένω, επρόκειτο να είναι η εναλλακτική απάντηση, πρωτίστως, στο πλήρες φάσμα των αναγκών του πληθυσμού (μιας ορισμένης περιοχής).

Δεύτερον, ότι θα λειτουργούσαμε σε τομεοποιημένη βάση – μέσα συνθήκες που δεν εφαρμόζεται καμιά τομεοποίηση στην περιοχή της Αθήνα (όπως, επίσης, πρακτικά και σε όλη τη χώρα). Εγινε δυνατό να γίνει αποδεκτό και να καθιερωθεί στο ΨΝΑ ότι όλοι όσοι εισάγονται στο ΨΝΑ και είναι κάτοικοι μιας συγκεκριμένης περιοχής (τομέας ευθύνης), να νοσηλεύονται στο δικό μας τμήμα εισαγωγών (το 9ο), έτσι ώστε, εν συνεχεία, να μπορούν να παρακολουθούνται και να στηρίζονται από το ΚΨΥ. Αυτό σημαίνει ότι η πρώτη γνωριμία του ΚΨΥ με τα περισσότερα από τα λεγόμενα πιο ‘δύσκολα’ περιστατικά γίνεται μέσω της νοσηλείας, εκούσιας ή ακούσιας, στο ψυχιατρείο.

Τρίτον, ότι αυτή η λειτουργία θα διεξαγόταν από την ίδια θεραπευτική ομάδα που, μέχρι την ίδρυση του ΚΨΥ, λειτουργούσε στο εσωτερικό του ψυχιατρείου. Η συντριπτική πλειοψηφία όσων εργάζονται στο ΚΨΥ είναι προσωπικό του ψυχιατρείου που μετακινήθηκε εκεί, σε μια λογική «μετατροπής των (ανθρώπινων)

πόρων». Είναι οι ίδιοι λειτουργοί, ψυχίατροι, νοσηλευτές, ψυχολόγοι, κοινωνικοί λειτουργοί, εργοθεραπευτές κλπ, που πριν λειτουργούσαν «μέσα», στον ορίζοντα του «κλειστού», ολοπαγούς ιδρύματος, οι οποίοι τώρα μετακινήθηκαν «έξω», στο ΚΨΥ - άλλοι αποκλειστικά και άλλοι μοιράζοντας το χρόνο τους μεταξύ τμήματος νοσοκομειακής νοσηλείας και ΚΨΥ (αλλά και των στεγαστικών δομών). Η ίδια, λοιπόν, θεραπευτική ομάδα «μέσα» και «έξω». Για τη συνέχεια της θεραπευτικής δουλειάς κατά τη διάρκεια και μετά τη νοσοκομειακή νοσηλεία.

Όπως ήταν προγραμματισμένο από τα επίσημα πλάνα και όπως είναι η συνήθεια στην Ελλάδα, μαζί με το ΚΨΥ ενηλίκων δημιουργήθηκε (στον ίδιο οργανισμό) και ένα ιατροπαιδαγωγικό τμήμα, το οποίο στελεχώθηκε με προσλήψεις προσωπικού, εξαιρετικά αδύναμο, ακόμα, από την άποψη του αριθμού του προσωπικού.

Η λειτουργία του ΚΨΥ, μέχρι τώρα, είναι 12 ώρες την ημέρα, από Δευτέρα έως Παρασκευή. Ένας λόγος είναι η αριθμητική ανεπάρκεια του προσωπικού. Το σχέδιο είναι οι ημέρες λειτουργίας να αυξηθούν στις 6 και αργότερα στις 7 και η ημερήσια λειτουργία του να φτάσει τις 24 ώρες και, επίσης, να αποκτήσει κλίνες νοσηλείας.

Γίνεται προσπάθεια το ΚΨΥ ν΄ αποτελεί ένα χώρο «συνάντησης και επικοινωνίας», που προσφέρει υπηρεσίες, διενεργεί παρεμβάσεις και υλοποιεί προγράμματα, τόσο για τους χρήστες, όσο και για τις οικογένειές τους. Τα θεραπευτικά προγράμματα υλοποιούνται τόσο με τις επισκέψεις των χρηστών στο ΚΨΥ, όσο και με επισκέψεις των λειτουργών στα σπίτια.

Το 2011 υπήρξαν 5.476 επισκέψεις ενηλίκων χρηστών στο ΚΨΥ και 1588 επισκέψεις κατ΄ οίκον.

Τα αποτελέσματα της δουλειάς του ΚΨΥ είναι περισσότερο ορατά στην ποιότητα των θεραπευτικών απαντήσεων παρά στα καθαυτό ποσοτικά στοιχεία και αυτό έχει να κάνει με γενικότερες αντιφάσεις μέσα στο σύστημα υπηρεσιών σε μια μεγαλούπολη, όπου τα πάντα εξακολουθούν να λειτουργούν με τον «παλιό τρόπο». Για παράδειγμα, η οργάνωση της Πρωτοβάθμιας Φροντίδας Υγείας (Primary Health Care) είναι πρωτόγονη, κατακερματισμένη και υποχρηματοδοτημένη (πολύ περισσότερο σήμερα λόγω των περικοπών), χωρίς καμιά διασύνδεση μεταξύ Υγείας και Ψυχικής Υγείας σε οποιοδήποτε επίπεδο. Ετσι, όλα τα αιτήματα, ακόμα και το πιο ήπιο και στοιχειώδες πρόβλημα, που θα μπορούσε ν΄ αντιμετωπιστεί, πχ, στο επίπεδο ενός γενικού γιατρού (με την συμβουλευτική πλαισίωσή του, όπου χρειάζεται, από την υπηρεσία ψυχικής υγείας), πλημμυρίζουν το ΚΨΥ, σε αναζήτηση ενός ψυχιάτρου, ή, πιο συχνά ενός ψυχολόγου. (Στην αλματώδη αύξηση των αιτημάτων προς το ΚΨΥ έχει, ιδιαίτερα τον τελευταίο χρόνο, συμβάλει και το ξέσπασμα της οικονομικής κρίσης). Από την άλλη, η στάση των κυρίαρχων  ιεραρχιών στο ΨΝΑ απέναντι στο ΚΨΥ είναι ότι, απλώς, το «ανέχονται» (όταν δεν το υπονομεύουν, όπως στην περίπτωση του κτιριακού προβλήματος, αλλά και άλλων).

Τα προβλήματα, εξ΄ αιτίας αυτού, στην λειτουργία του είναι πολύ μεγάλα και γίνονται ακόμα μεγαλύτερα

-από τον εξαιρετικά μεγάλο τομέα ευθύνης (κοντά στις 450.000 κατοίκους, πράγμα που δημιουργεί ένα τεράστιο φορτίο, το οποίο συχνά είναι εξαιρετικά δύσκολο να «σηκωθεί» από μια ομάδα που ο αριθμός των μελών της δεν είναι επαρκής ούτε για την ολοκληρωμένη κάλυψη των αναγκών ενός πληθυσμού 100.000 κατοίκων - που είναι το μέγεθος του τομέα ευθύνης που επιδιώκουμε),

-την υποστελέχωση,

-την έλλειψη μέσων και πόρων για την καθημερινή δουλειά, αλλά και

-της κατάλληλης κτιριακής υποδομής κλπ.

Ένα από τα πιο ορατά αποτελέσματα της 6χρονης περίπου δουλειάς του ΚΨΥ ήταν η δραστική μείωση των ακούσιων νοσηλειών των ασθενών που είχαν ήδη αναληφθεί από το ΚΨΥ - από το 55%, που είναι κατά μέσον όρο η αναλογία των ακούσιων εισαγωγών επί του συνόλου των εισαγωγών πανελλαδικά (και στο ΨΝΑ), στο 27% το 2011. Πρέπει, επίσης, να ληφθεί υπόψιν ότι έχει μειωθεί δραστικά και το ποσοστό των λεγόμενων “dropouts”. Ακόμα και αν ένας ασθενής, που έχει αναληφθεί από το ΚΨΥ, τύχει μια φορά να νοσηλευθεί, για διάφορους λόγους, σε ένα άλλο νοσοκομείο, προσπαθούμε να τον/την μεταφέρουμε με την δική του/της συναίνεση στο δικό μας τμήμα εισαγωγών. Αντίθετα μ΄ αυτό, συμβαίνει πολύ συχνά, εξαιτίας του τρόπου λειτουργίας του υπάρχοντος συστήματος υπηρεσιών, ιδιαίτερα στην Αθήνα, ένας ασθενής να εισάγεται σε διαφορετικό νοσοκομείο κάθε φορά που χρειάζεται να νοσηλευθεί. Είχαμε μια πολύ μικρή μείωση του ποσοστού των επανεισαγωγών (από 36.7% πριν την λειτουργία του ΚΨΥ, στο 34.3% μετά από πέντε χρόνια) , αλλά, όπως λέχθηκε ανωτέρω, οι περισσότερες είναι εκούσιες.

Είναι, λοιπόν, εν μέσω αυτής της προσπάθειας, στο εσωτερικό του περιγραφέντος ανωτέρω νεο-ιδρυματικού μοντέλου σε εθνική κλίμακα, το οποίο ήταν ήδη σε κρίση, που ήλθε να επιδράσει η σημερινή οικονομική κρίση.

Μια πρώτη προϋπόθεση (αναγκαία, αν και όχι επαρκής από μόνη της) για να γίνει κατανοητό το που οδηγείται ο ψυχιατρικός θεσμός, είναι η κατανόηση του ίδιου του βάθους της κρίσης :

-το ιλιγγιώδες χρέος που είναι πέραν πάσης δυνατότητας διαχείρισης (από όλες τις πλευρές χαρακτηρισμένο ως «μη βιώσιμο» και που διαρκώς αυξάνει, μεταξύ άλλων και μέσω και της καταβολής των δόσεων αποπληρωμής του),

-η αντίληψη της κρίσης στη Ελλάδα ως μέρους μιας ευρωπαϊκής και παγκόσμιας, χωρίς κανένα ιστορικό προηγούμενο, κρίσης,

-η προοπτική πολλών δεκαετιών με διαδοχικά ‘μνημόνια’, το περιεχόμενο των οποίων πρόκειται να κινείται, σε όλο και μεγαλύτερες δόσεις, στη γραμμή της τριπλής αποδόμησης, της αγοράς εργασίας (πλήρης ελαστικοποίηση και απορρύθμιση), του δημόσιου (με τις απολύσεις δημοσίων υπαλλήλων, την ιδιωτικοποίηση και το ξεπούλημα των πάντων) και του κράτους πρόνοιας (όποιου τέλος πάντων υπήρχε σ΄ αυτή τη χώρα, επιδομάτων, συντάξεων κοκ).

Με την ανεργία να φτάνει το 2012, επισήμως, το 24% (στην πραγματικότητα, πάνω από 30%), με μια κοινωνία σε γενικευμένη πτώχευση, με την πλειονότητα να αδυνατεί ν΄ αναπαράγει την κοινωνική της ύπαρξη και με μόνη διάκριση, εντός της κοινωνίας, μεταξύ αυτών που είναι τελείως εκτός εργασίας και του όποιου εισοδήματος και αυτών που εξακολουθούν να εργάζονται με μισθό που δε τους φτάνει να ζήσουν. Αρκεί μόνο να σκεφτεί κανείς ότι ένας στους τρείς στην Ελλάδα είναι ανασφάλιστος και δεν μπορεί να προμηθεύεται τα φάρμακά του, ενώ και οι περισσότεροι από αυτούς που έχουν ασφάλιση αδυνατούν πλέον να καταβάλουν την όλο και μεγαλύτερη συμμετοχή τους στην αγορά των φαρμάκων, στις εργαστηριακές εξετάσεις και στη νοσηλεία τους, πράγμα που, εν τέλει, τους καθιστά στην ουσία και αυτούς ανασφάλιστους. Το σύστημα Υγείας και τα ασφαλιστικά ταμεία είναι σε πλήρη κατάρρευση, οι συντάξεις και τα επιδόματα αναπηρίας μειώνονται σε τρομακτικά ποσοστά (σε μια επιχείρηση πραγματικής γενοκτονίας της τρίτης ηλικίας και των ατόμων με αναπηρία και ψυχιατρικά προβλήματα) - και το ίδιο δραστικά έχουν μειωθεί, μειώνονται διαρκώς και πρόκειται να μειωθούν κι΄ άλλο, οι μισθοί στον δημόσιο και στον ιδιωτικό τομέα. Στα πλαίσια, μάλιστα, της πολιτικής για δραστική μείωση του Δημόσιου τομέα, υπολογίζεται ότι, μέχρι το 2016, με μόνη την αποχώρηση των συνταξιοδοτούμενων χωρίς να υπάρξει αντικατάστασή τους (λόγω ισχύος του κανόνα ‘1πρόσληψη προς 5 ή 10 αποχωρήσεις’), αναμένεται ότι οι εργαζόμενοι στον τομέα της Υγείας (συμπεριλαμβανομένης της Ψυχικής Υγείας) θα μειωθούν συνολικά κατά περίπου 13.000.

Η χώρα ολόκληρη μετατρέπεται σε Ειδική Οικονομική Ζώνη, με πλήρως ελαστικοποιημένες εργασιακές σχέσεις, με την κατάργηση των συλλογικών συμβάσεων εργασίας, με επαναφορά της εβδομάδας των 6 εργάσιμων ημερών και των 13 ωρών ημερήσιας εργασίας και με διαρκή πίεση ο κατώτατος μισθός να πέσει περαιτέρω από τα 586 ευρώ (από 750 πριν δυο χρόνια), σε επίπεδα κάτω από τα 300 ευρώ, προκειμένου να υπάρξουν κερδοφόρες επενδύσεις - πάνω στο πτώμα ενός ολόκληρου λαού.

Θα πρέπει να υπογραμμίσω σ΄ αυτό το σημείο κάτι που θεωρώ ως μια πολύ σοβαρή και συνάμα απειλητική συνέπεια της απότομης διάρρηξης και κατάρρευσης του κοινωνικού ιστού στην Ελλάδα, σε όλα του τα επίπεδα και τις διαστάσεις, όπως τουλάχιστον αυτός υπήρχε μέχρι πριν δυο-τρία χρόνια : κατάρρευση ενός κοινωνικού ιστού που εμφανίστηκε μεν απότομα, αλλά του οποίου τα θεμέλια έτριζαν και οι ρωγμές του είχαν αρχίσει να εμφανίζονται εδώ και αρκετά χρόνια – για όποιον, τουλάχιστον, «ήθελε» να τις δει. Η εκτεταμένη πτωχοποίηση, η κυριολεκτική κονιορτοποίηση των μικροαστικών στρωμάτων και η καταστροφή της εργατικής τάξης, η απόγνωση και η έλλειψη προοπτικής για ένα ορατό μέλλον, ιδιαίτερα για τους νέους, μαζί με την έλλειψη, προς το παρόν, μιας δημιουργικής, ελπιδοφόρας και πραγματικά εναλλακτικής πολιτικής λύσης, δημιούργησαν το έδαφος για την εμφάνιση και την ισχυροποίηση ενός Ναζιστικού κόμματος (της «Χρυσής Αυγής»), βαθύτατα ρατσιστικού και δολοφονικού, το οποίο, από ποσοστά μικρότερα του 1% στα οποία κυμαινόταν η εκλογική του δύναμη τα προηγούμενα χρόνια, γνώρισε μιαν αλματώδη άνοδο στις φετινές εκλογές, φτάνοντας κοντά στο 7% και υπολογίζεται τώρα, στις διάφορες σφυγμομετρήσεις, σε πάνω από 12%. Αυτό το κόμμα, όπως οι πρόγονοί του στη ναζιστική Γερμανία της δεκαετίας του 30, είναι, μεταξύ άλλων, και υπέρ της στείρωσης και της ευθανασίας των ψυχικά πασχόντων, των πασχόντων από διάφορες μορφές αναπηρίας κλπ. Μια από τις πιο πρόσφατες πρωτοβουλίες τους (εκτός από τα καθημερινά μαχαιρώματα μεταναστών) ήταν η προσπάθειά τους να διώξουν από τους βρεφονηπιακούς και παιδικούς σταθμούς τα παιδιά των μεταναστών, καθώς, σύμφωνα με το ναζιστικό τους μυαλό, και οι σταθμοί αυτοί (όπως κάθε τι στην Ελλάδα) θα πρέπει να είναι μόνο γα καθαρόαιμους «Ελληνες»…!!! Το ίδιο επιχείρησαν και για τους φοιτητές στα Πανεπιστήμια.

Επανερχόμενος στο κύριο θέμα, ύστερα από αυτή την κρίσιμη, όπως την θεωρώ, παρένθεση, θα ήθελα να υπογραμμίσω ότι, οι πολιτικές που εφαρμόστηκαν, μετά την είσοδο της χώρας σε καθεστώς επιτήρησης από ΔΝΤ/ΕΕ/ΕΚΤ, έχουν οδηγήσει αυτό που ήταν ως τώρα, στην Ψυχική Υγεία, μια κατάσταση ‘στασιμότητας’ και ‘τέλματος’, σε μια διαδικασία πραγματικής κατεδάφισης του όλου συστήματος – όχι πια η συντήρηση του εξωραϊσμένου νεο-ιδρυματισμού, αλλά, κυριολεκτικά, η κατεδάφιση. Όχι μόνο η δημιουργία κοινοτικών υπηρεσιών, που είναι το ζητούμενο στην Ελλάδα, τίθεται, πλέον, εκτός ουσιαστικής συζήτησης, αλλά και οι νεο-ιδρυματικές δομές, ξενώνες, οικοτροφεία κοκ, με την δημιουργία των οποίων ταυτίστηκε η ελληνική ‘ψυχιατρική μεταρρύθμιση’, μπαίνουν σε άμεσο κίνδυνο να κλείσουν (ήδη μερικά έκλεισαν), να συγχωνευθούν κοκ, για πλείστους λόγους (έλλειψης προσωπικού, περικοπών κλπ). Το γεγονός ότι, πολύ πριν ξεσπάσει η τωρινή κρίση, οι δομές του ιδιωτικού, ‘μη κερδοσκοπικού’ τομέα δεν έπαιρναν παρά δραστικά μειωμένη και με μεγάλες ασυνέχειες την επιχορήγηση που τους όφειλε το κράτος (και το προσωπικό έμενε απλήρωτο για μήνες, ενώ το επίπεδο φροντίδας των ενοίκων ανάλογα υποβαθμιζόταν), δεν ήταν παρά το προοίμιο της σημερινής κατάστασης.

Είναι, άλλωστε, γι΄ αυτό το λόγο που, ήδη, από τα μέσα της δεκαετίας που πέρασε, και πολύ πριν ξεσπάσει η σημερινή κρίση, η τότε κυβέρνηση και οι επιτελείς της επί θεμάτων ψυχικής υγείας είχαν αρχίσει να καταστρώνουν σχέδια αντιμετώπισης της κρίσης στο όλο σύστημα, αφενός, με την ακύρωση της δημιουργίας κοινοτικών υπηρεσιών ψυχικής υγείας (ιδιαίτερα ΚΨΥ), χρησιμοποιώντας ως άλλοθι την ‘διασύνδεση’ (στην πραγματικότητα, συγχώνευση, που ισοδυναμούσε με σύνθλιψη) των όποιων κοινοτικών δραστηριοτήτων στην γενική Υγεία (στα Κέντρα Υγείας, όπου υπάρχουν), υπό μορφήν εξωτερικών ιατρείων (για μιαν ακόμη φορά, η ακύρωση μέσω της μυστικοποίησης - και χρησιμοποίησής της για διαμετρικά αντίθετους στόχους – μιας, κατά τα άλλα, σωστής ιδέας) και, αφετέρου, με τη στροφή στις «ειδικές», δηλαδή, κλειστές, κατασταλτικού χαρακτήρα δομές, ακόμα και μέσα στην κοινότητα, για τον έλεγχο των λεγόμενων «δύσκολων περιστατικών», σε μια λογική διαχείρισης και ελέγχου της «επικινδυνότητας».

Αυτά τα σχέδια, με τον ακατέργαστο, πρωτόγονο χαρακτήρα της συγκρότησης και διατύπωσής τους, έμειναν, για ποικίλους λόγους, στα χαρτιά – περιμένοντας, κατά κάποιον τρόπο, το ξέσπασμα, που από τότε εγκυμονούνταν, αυτής της κατακλυσμιαίας κρίσης, για να πάρουν μια πιο ραφινάτη μορφή, με φράσεις και σχήματα δανεισμένα από τα πάλαι ποτέ θέσφατα της ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, στο κείμενο μιας ‘επιτροπής σοφών’ του Υπουργείου Υγείας (που λειτούργησε από τις αρχές του 2011 μέχρι τον Απρίλιο του 2012, λίγο πριν τις φετινές εκλογές) για την «αναθεώρηση» του προγράμματος «Ψυχαργώς». Διαμέσου αυτής της «αναθεώρησης» επιχειρείται μια ριζική παλινδρόμηση, στην κατεύθυνση της περαιτέρω ιδιωτικοποίησης των υπηρεσιών και, ταυτόχρονα, της κατασταλτικής διαχείρισης αυτού που κατασκευάζεται, για μιαν ακόμη φορά, ως ‘κοινωνική επικινδυνότητα’ του ψυχικά πάσχοντος και της ψυχικής αρρώστιας.

Τα άμεσα «μεταρρυθμιστικά» μέτρα που προτείνονται μπαίνουν κάτω από τον τίτλο «σχέδιο εκτάκτου ανάγκης» (στην πραγματικότητα, περικοπών και προσαρμογής στο μνημόνιο). Ανάμεσα στις βασικές προτάσεις είναι η αλλαγή του νόμου που προβλέπει ότι τα Κέντρα Ψυχικής Υγείας μπορούν να είναι μόνο δημόσια, έτσι ώστε να μπορούν να ιδρύονται και από ΜΚΟ. Προτείνεται, επίσης, η ίδρυση μονάδων ψυχιατρικής νοσηλείας με το ‘μίνιμουμ του προσωπικού’ (χωρίς να καταλαβαίνει κανείς τι εννοείται μ΄ αυτό το ‘μίνιμουμ’), καθώς και η ίδρυση δημόσιων ΚΨΥ και ψυχιατρικών κλινικών στα γενικά νοσοκομεία μέσω της απλής, διαχειριστικής μεταφοράς προσωπικού από τα ψυχιατρεία, στη λογική της αποδόμησής τους, αντί της Αποϊδρυματοποίησής τους (άγνωστης λέξης για τους συντάκτες του κειμένου).

Την ίδια στιγμή που επαναφέρεται, για πολλοστή φορά, η συζήτηση για την υποτιθέμενη «κατάργηση των ψυχιατρείων», προτείνεται, σε άλλο σημείο του κειμένου, η διατήρηση «ενός ή δυο» από αυτά, για την μετατροπή τους σε «ψυχιατροδικαστικά ψυχιατρεία», με την μεταφορά του Βρετανικού μοντέλου των High, Medium και Low Security ψυχιατρείων για τον εγκλεισμό των «ακαταλογίστων», αλλά και των υπηρεσιών για «ειδικούς πληθυσμούς», μεταξύ των οποίων και αυτοί οι οποίοι ταξινομούνται με την διάγνωση της «Επικίνδυνης Σοβαρής Διαταραχής Προσωπικότητας» (DSPD). Προτείνεται, μάλιστα, να υπάρχει η δυνατότητα τέτοιες υπηρεσίες και «ειδικές δομές» να μπορούν ν΄ αναπτύσσουν και ιδιώτες.

Η ιδέα που διαπερνά αυτή τη νέα προτεινόμενη πολιτική για την ψυχική υγεία, ως η εξ αποκαλύψεως αλήθεια που εξηγεί τα μέχρι τώρα δεινά της «μεταρρύθμισης», αλλά που, στην πραγματικότητα, της εκσυγχρονίζει τον χαρακτήρα σε αντιστοιχία με τις ανάγκες της νέας βιο-πολιτικής, της εποχής του μνημονίου, συνοψίζεται στην ακόλουθη παράγραφο:

«Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση και αποασυλοποίηση στην Ελλάδα δεν θα μπορέσει ποτέ να εφαρμοστεί με επιτυχία χωρίς την ύπαρξη ενός πλέγματος ασφάλειας (υπογρ. δική μας) για την έγκαιρη και αποτελεσματική αντιμετώπιση της παραβατικότητας που σχετίζεται με την ψυχική διαταραχή. Τέτοιες υπηρεσίες θα ενισχύσουν το αίσθημα ασφάλειας (υπογρ. δική μας) της κοινωνίας και δρουν αποφασιστικά στην μείωση του κοινωνικού αποκλεισμού και του στιγματισμού της ψυχικής διαταραχής».

Αυτή η «οικοδόμηση» ενός συστήματος υπηρεσιών στην λογική της ασφάλειας (ως παρακλάδι ενός, απλώς επιτελικού, ‘κράτους ασφάλειας’security state – όπως το προορίζουν) και όχι της θεραπείας, της φροντίδας και των δικαιωμάτων, είναι και η πεμπτουσία της ψυχιατρικής του ‘μνημονίου’.

Η αναφορά στο «κλείσιμο των ψυχιατρείων» στην Ελλάδα (όπως και σε πολλές ευρωπαϊκές χώρες), ήταν, συνήθως, μια, λίγο ως πολύ, ασαφής και αόριστη, ή και απλώς φραστική, αναφορά, περισσότερο ως έκφραση ενός ευσεβούς πόθου, παρά ως ενός συγκεκριμένου μετασχηματισμού της επικρατούσας ψυχιατρικής κουλτούρας και πρακτικής και του αντίστοιχου σχεδιασμού των συγκεκριμένων βημάτων μια βαθμιαίας μετάβασης που οδηγεί από το ψυχιατρικό ίδρυμα σε ένα εναλλακτικό, ολοκληρωμένο και κοινοτικά εδραιωμένο σύστημα υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

Υπήρχαν πάντα οι απόψεις, πλειοψηφούσες στην Ελλάδα (και γερά ριζωμένες στις πανεπιστημιακές σχολές), που έβλεπαν με μεγάλο σκεπτικισμό ακόμα και την απλή αναφορά στο «κλείσιμο των ψυχιατρείων» και προτιμούσαν την «εξανθρωπισμένη» διατήρησή τους, συμπληρωματικά προς έναν, άλλοτε άλλο, αστερισμό κοινοτικών υπηρεσιών. Ολες οι επίσημες «σχολές» της ψυχιατρικής (βιολογικής κατεύθυνσης, ψυχαναλυτικής όλων των αποχρώσεων, συστημικής κλπ) δεν έπαψαν ούτε στιγμή να έχουν ως σημείο αναφοράς το ψυχιατρείο, άλλοτε ως ένα «αναγκαίο κακό» για «κάποια περιστατικά» και άλλοτε ως το χώρο όπου «η ψύχωση μπορεί να βρει το χώρο της» - ένα χώρο που, ωστόσο, διαμορφώνει και δομεί, μέσα από τους δικούς του κώδικες (της επικινδυνότητας, σε συνάρτηση με την περίκλειστη, απροσωποποιημένη, μαζική και προγραμματισμένη από μιαν ‘άνωθεν αυθεντία’ ζωή των νοσηλευομένων), την ίδια την κλινική σκέψη. Στην κάθοδο από τις θεωρητικές αφηγήσεις της αυτοεπιβεβαίωσης του «ειδικού» στην συγκεκριμένη πραγματικότητα των πολύπλοκων αναγκών του πάσχοντος υποκειμένου, όλες αυτές οι ‘διαφορετικές προσεγγίσεις’ λειτουργούν, εν τέλει, μονοδιάστατα και απλοποιητικά, ανάγοντας αυτή την πολυπλοκότητα (ιδιαίτερα, μάλιστα, σε καταστάσεις κρίσης) σε σημεία και συμπτώματα και συνυφαίνονται, πανομοιότυπα, με τις πάγιες ιδρυματικές πρακτικές, του φαρμάκου (ως, συνήθως, μονόδρομου), της κλειδωμένης πόρτας, της μηχανικής καθήλωσης και της απομόνωσης, αλλά, όλο και πιο συχνά, και του ηλεκτροσόκ.

Ο δρόμος προς ένα ριζικά και ολοκληρωμένα μετασχηματισμένο σύστημα ψυχικής υγείας, πέρα, δηλαδή, από τις λογικές, τις πρακτικές και τις δομές του εγκλεισμού, της απλής διαχείρισης και της θεραπευτικής εγκατάλειψης, φαίνεται ότι, στην πραγματικότητα είναι, όχι απλώς πολύ μακρύς, αλλά μάλλον ασύμβατος με τις ανάγκες του συγκεκριμένου κοινωνικοοικονομικού συστήματος, ιδιαίτερα σ΄ αυτή την περίοδο της πιο βαθιάς και καταστροφικής κρίσης στην ιστορία του.

Σήμερα, όχι μόνο φαίνεται ως αδιανόητο το να προσδοκά κανείς πολιτικές «από τα πάνω» και πρακτικές για το «κλείσιμο του ψυχιατρείου» με την ως άνω έννοια της υπέρβασής του, αλλά και η ίδια η αναφορά της λέξης «κλείσιμο», αφενός, σηματοδοτεί εκείνη την παράδοση του «κλεισίματος» που είναι γνωστή ως Απονοσοκομειοποίηση και αφετέρου, συνδέεται με τις πολιτικές των περικοπών και της αποδόμησης του δημόσιου συστήματος της Υγείας, αποκτώντας ακόμα πιο απειλητικά και επικίνδυνα χαρακτηριστικά.

Μέχρι πριν από λίγο καιρό ήταν οι γνωστές ως «ιδρυματικές αντιστάσεις» και «ακαμψίες» (η ιδρυματική κουλτούρα και πρακτική), που, σε όλα τα επίπεδα, αντιστρατεύονταν τις όποιες διαδικασίες Αποιδρυματοποίησης - αντιστάσεις των οποίων η υπέρβαση (και όχι η απλή εξάλειψη) ήταν τρόπος ύπαρξης και νοήματος των πρακτικών μιας πραγματικής διαδικασίας Αποιδρυματοποίησης. Σ΄ αυτές τις παραδοσιακές αντιστάσεις έρχονται σήμερα να προστεθούν:

-Πρώτον, το γεγονός ότι, το σώμα των ψυχιάτρων (στην συντριπτική του πλειονότητα), μπροστά στον πολλαπλασιασμό και στην αύξηση της πολυπλοκότητας των αναγκών του ψυχικά πάσχοντος, και με όλο και λιγότερους πόρους και μέσα στην διάθεσή του, στο βαθμό που παραμένει προσκολλημένο στην παραδοσιακή κουλτούρα και στα θέσφατα του κυρίαρχου «ψυχιατρικού παραδείγματος», θα τείνει όλο και περισσότερο να ταυτίζεται και να ενεργεί σύμφωνα με πιο ιδρυματικές, ελεγκτικές, κατασταλτικές και απορριπτικές πλευρές αυτού του «παραδείγματος» (για να θυμηθούμε και πάλι τον Basaglia, ξανά πίσω «από την ανοχή στην βία»).

-Δεύτερον, η βαθιά εργασιακή ανασφάλεια, εν μέσω καθημερινών πολιτικών δηλώσεων και μέτρων προς άμεση εφαρμογή για δραστική συρρίκνωση του δημόσιου τομέα. Κάθε νοσηλευτής, κάθε εργαζόμενος του νοσοκομείου, τρέμει ότι αυτός θα είναι ο «επόμενος». Ετσι, χρησιμοποιούν το νοσοκομείο σαν ένα μέσο «άμυνας», το ίδρυμα ως ένα φαντασιακό «οχυρό», από το οποίο θα είναι πιο δύσκολο να τους διώξουν απ΄ ό,τι από μια κοινοτική μονάδα, στεγαστική ή άλλη. Κάθε αλλαγή, κάθε κίνηση πέρα από την «παρούσα κατάσταση των πραγμάτων» (όσο κι΄ αν αυτή η κατάσταση γίνεται όλο και πιο ανυπόφορη) εγείρει αμέσως υποψίες. Σύνθημα των περισσότερων συνδικαλιστών τείνει να γίνει το «μέσα είμαστε πιο ασφαλείς».

-Τρίτον, η νεοφιλελεύθερη πολιτική των εντολοδόχων της τρόικας, οι οποίοι έχουν ανάγει την όποια πολιτική, στην ψυχική υγεία όπως παντού, ανεξαρτήτως αν πρόκειται για παραδοσιακά συντηρητικής, ή ψευδεπίγραφα «καινοτόμου» και «εκσυγχρονιστικής» κατεύθυνσης, σε μια στυγνή λογιστική των περικοπών.

Σήμερα, στην εποχή του μνημονίου, έννοιες και λογικές της λεγόμενης Οικονομίας της Υγείας, όπως του «κόστους - αποτελέσματος», της «επάρκειας», της «αποτελεσματικότητας», της «εξοικονόμησης πόρων» κοκ, γίνονται εύκολα το όχημα της χωρίς φραγμούς εμπορευματοποίησης και ιδιωτικοποίησης ενός κατ΄ εξοχήν «δημόσιου αγαθού», που είναι η Υγεία.

Ακόμα και το επιχείρημα, που χρησιμοποιήθηκε στο παρελθόν και στην Ελλάδα, ότι ένα σύστημα βασισμένο στην κοινότητα κοστίζει πολύ λιγότερο απ΄ ό,τι ένα νοσοκομειοκεντρικό σύστημα (το οποίο είναι σωστό και τεκμηριωμένο από την διεθνή εμπειρία, στο βαθμό που το κοινοτικό σύστημα εφαρμόζεται σωστά και οργανώνεται την λογική μιας πραγματικά εναλλακτικής και ολοκληρωμένης απάντησης στην ολότητα των αναγκών του προσώπου), τώρα χρησιμοποιείται ανοιχτά ως ένα άλλοθι για περικοπές. Αν αρχίσεις μια συζήτηση σχετικά, πχ, με την «μετατροπή των πόρων», αμέσως μεταφράζεται και εφαρμόζεται ως περικοπές.

Είναι πιθανόν, μάλιστα, μέσα σ΄ αυτές τις συνθήκες και καθώς καταρρέει το όλο σαθρό και στρεβλό οικοδόμημα του πάλαι ποτέ «Ψυχαργώς», τόσο στον ιδιωτικό «μη κερδοσκοπικό» τομέα, όσο και στον δημόσιο (οι στεγαστικές δομές του οποίου, από πολλές πλευρές, εκτιμώνται ως «πολλές», «ακριβές», «αναποτελεσματικές» και «έχουσες ανάγκη αξιολόγησης» – με την έννοια που εννοούν την «αξιολόγηση» οι εντεταλμένοι των δραστικών οικονομικών περικοπών), ότι αυτοί που μετά χαράς θα έκλειναν τα ψυχιατρεία, με τη ρηγκανική λογική, πετώντας τους ασθενείς στο δρόμο, ίσως τώρα τα χρειαστούν για να ξαναβάλουν μέσα αυτούς που τα προηγούμενα χρόνια είχαν μεταστεγάσει σε στεγαστικές δομές και όχι μόνο (αν συνυπολογίσουμε και κάποιες από τις δομές της Πρόνοιας).

Είναι χαρακτηριστικό το συμβάν με το κλείσιμο, πέρσι, δυο οικοτροφείων ενός παλιού ΝΠΙΔ (ΕΚΕΨΥΕ). Τα οικοτροφεία είχαν ενοίκους από την Λέρο (μαζί με άλλους που προστέθηκαν εν συνεχεία). Τους περισσότερους από τους ενοίκους τους, τους διέσπειραν σε άλλα οικοτροφεία άλλων ΜΚΟ, ενώ 4 από αυτούς, ηλικιωμένοι, γύρισαν πίσω στο Δαφνί, στο γηροψυχιατρικό τμήμα (ένα υπερσυνωστισμένο τμήμα με πάνω από 80 υπέργηρους τροφίμους). Δυο από αυτούς, ένας άνδρας και μια γυναίκα, και οι δυο πάνω από 80 ετών, ήταν στις αρχές της δεκαετίας του 70 στο Δαφνί, απ΄ όπου στάλθηκαν, με τις μαζικές, τότε, μεταφορές στην Λέρο. Από εκεί έφυγαν το 1991, όταν μεταφέρθηκαν σε οικοτροφείο της εν λόγω ΜΚΟ στην Αθήνα (Αιγάλεω), μέσω του προγράμματος μεταρρύθμισης του ΚΘΛ, μέρος του οποίου ήταν η μεταφορά επιλεγμένων τροφίμων από την Λέρο σε οικοτροφεία ΜΚΟ στην ηπειρωτική Ελλάδα. Από πέρσι, λοιπόν, έχουν επανέλθει στο ψυχιατρείο απ΄ όπου ξεκίνησε η περιπέτεια τους - σ΄ ένα τμήμα αντίστοιχης αθλιότητας με το Δαφνί της εποχής που έγινε η μεταφορά τους στη Λέρο πριν 40 χρόνια. Συμβολικό της περιπέτειας της ελληνικής ψυχιατρικής μεταρρύθμισης, που γυρίζει σε προ της Λέρου καταστάσεις, αυτές

που κυοφορούν και κατασκευάζουν τη «Λέρο» της κάθε εποχής.

Το συμπέρασμα είναι ότι, κάθε συμβιβασμός με την αμυντική ατμόσφαιρα που καλεί για «το κλείσιμό μας μέσα στο νοσοκομείο», κάθε ιδέα να βγει εκτός συζήτησης και εκτός των προτεραιοτήτων μας το «πρόβλημα του ψυχιατρείου» (δηλαδή, το κλείσιμό του με την έννοια της Αποϊδρυματοποίησης), σημαίνει, ειδικά σ΄ αυτή την εποχή, συμβιβασμό με την λογική και τις πρακτικές μιας Ψυχιατρικής ολοένα και πιο κατασταλτικής - σημαίνει εγκλωβισμό στις συνθήκες και τους όρους που καθιστούν αυτή την διαδικασία «αναπόφευκτη» και «φυσιολογική». Γιατί, το να πάμε «πέρα από» το ψυχιατρείο δεν είναι το να βγούμε έξω από ένα κτίριο, από ένα νοσοκομείο, αλλά ένας μετασχηματισμός των σχέσεων (που είναι σχέσεις εξουσίας) στην κατεύθυνση της ισοτιμίας, στη βάση και μόνο του οποίου μπορεί να υπάρξει μια πραγματικά θεραπευτική σχέση μεταξύ θεραπευτών και θεραπευομένων. Η στιγμή που είναι πραγματικά θεραπευτική μέσα στο ψυχιατρείο είναι αυτή η στιγμή που αμφισβητεί την λογική της λειτουργίας του, τις εξουσίες και τις ιεραρχίες που το διέπουν, την επικινδυνότητα και ό,τι αυτή συνεπάγεται από οργανωτικής πλευράς και από πλευράς δήθεν «πρόληψής» της κοκ.

Θεωρώ ότι σήμερα, περισσότερο από ποτέ, η συνδυασμένη κινητοποίηση χρηστών, οικογενειών και λειτουργών πάνω σε μιαν ευρύτερη κοινωνική βάση, έτσι ώστε η Ψυχική Υγεία να γίνει επιδίωξη και διεκδίκηση ενός κοινωνικού κινήματος, έχει μια κρίσιμη σημασία. Γνωρίζουμε ότι, πολύ πριν ξεσπάσει αυτή η κρίση, ήδη από την περίοδο της λεγόμενης ‘οικονομικής άνθησης’ του καπιταλισμού, οποιαδήποτε πραγματική και βαθιά μεταρρύθμιση στην Ψυχική Υγεία, όπως αυτή, για παράδειγμα, που ήλθε ως αποτέλεσμα του κινήματος που ενέπνευσε και στο οποίο ηγήθηκε ο Franco Basaglia στην Ιταλία (με τον νόμο 180/78 κλπ), ήταν στενά συνδεδεμένη με κοινωνικές και πολιτικές συνθήκες και κινήματα, εν προκειμένω, τα ριζοσπαστικά κινήματα της δεκαετίας του 60 και 70. Τα μαθήματα από αυτή την περίοδο, αν και είναι ριζικά διαφορετική από την σημερινή, είναι, ωστόσο, τελείως επίκαιρα.

Κλείνοντας, δυο παραθέσεις από τον Fr. Basaglia.

«Αν η αμοιβαιότητα της σχέσης ανάμεσα στο χώρο της θεραπείας και την εξωτερική κοινωνία δεν είναι δεδομένη, δεν θα είμαστε ποτέ σίγουροι ότι οι τοίχοι, τα κάγκελα, η βία, δεν θα επιστρέψουν προκειμένου  να επαναπροταθούν, ακόμα και κάτω από διαφορετικές μορφές, επιβεβαιώνοντας την αδυναμία μιας πραγματικής αποκατάστασης». (Εισαγωγή στο “Morire di classe”).

Κι΄ ακόμα: «Η κατάσταση του ψυχιάτρου είναι στην κοινωνία μας πιο φανερή απ΄ό,τι σε άλλες, με την έννοια ότι η άμεση επαφή με την ορατή συνθήκη της βίας, των καταχρήσεων και των αυθαιρεσιών, απαιτεί τη βία ενάντια στο σύστημα που τις παράγει και τις επιτρέπει: ή γινόμαστε συνένοχοι ή αντιδρούμε και το καταστρέφουμε».(Εισαγωγή στο “Listituzione negata”).


27/10/2012

Θ. Μεγαλοοικονόμου

 


 

ΤΙ ΣΗΜΑΙΝΕΙ ΤΟ ΑΠΕΙΛΟΥΜΕΝΟ ΚΛΕΙΣΙΜΟ ΤΩΝ ΔΟΜΩΝ ΠΡΟΝΟΙΑΣ


 

Βρισκόμαστε στα πρόθυρα μιας τεράστιας ανθρωπιστικής κρίσης στην Ελλάδα. Κυβέρνηση και υπουργείο Υγείας αρνούνται να στηρίξουν το δικαίωμα στη δημόσια και δωρεάν Υγεία, στην Ψυχική Υγεία και Πρόνοια. Προτιμούν να πετάξουν κόσμο στο δρόμο, εργαζόμενους και λήπτες. Βάζουν λουκέτο σε δομές ψυχικής υγείας, σε ειδικά σχολεία, σε κέντρα ψυχικής υγείας, σε κλινικές και νοσοκομεία. Οι εργαζόμενοι στις δομές αυτές είμαστε απλήρωτοι για μήνες, πεινασμένοι, απελπισμένοι και έχουμε οργανωθεί χωρίς να έχουμε άλλη επιλογή για να σώσουμε τον εαυτό μας και τους ανθρώπους χωρίς φωνή που στηρίζουμε καθημερινά στη δουλειά μας. Η ψυχιατρική μεταρρύθμιση γκρεμίζεται, τα ΑΜΕΑ γίνονται στόχος αστυνομικής βίας σε διαδηλώσεις διαμαρτυρίας για την περικοπή των επιδομάτων. Οι καρκινοπαθείς πληρώνουν τα φάρμακά τους, τα παιδιά μας μένουν ανεμβολίαστα και η κυβέρνηση κλείνει 50 νοσοκομεία. Τα κέντρα πρόληψης, τα προγράμματα κατά των ναρκωτικών ναρκοθετούνται από την υποχρηματοδότηση. Η κυβέρνηση και η τρόικα εκτελούν μια ιδιότυπη γενοκτονία και χρησιμοποιούν την κρίση σαν δικαιολογία για να πάρουν τα χρήματα που προορίζονται για παιδιά, έφηβους, ενήλικες ασθενείς και εμάς τους εργαζόμενους και να τα δώσουν στην Τρόικα.

Αν κλείσουν οι δομές ψυχικής υγείας θα ανοίξει πάλι με την κρίση (μια κρίση που κανένας εργαζόμενος δεν προκάλεσε) μια νέα τεράστια «Λέρος», οι ψυχικά πάσχοντες θα πεταχτούν στο δρόμο και τα ποσοστά αυτοκτονιών θα πολλαπλασιαστούν, ενώ είναι ήδη πολύ υψηλά. Μια νέα  «Λέρος» θα δημιουργηθεί με άνεργους και φτωχούς ψυχικά ασθενείς και με περιθωριοποιημένους, ελαστικά εργαζόμενους σκλάβους - τάχα επιστήμονες. Σήμερα, επικαλούμενοι την κρίση και με μηδαμινή χρηματοδότηση για το 2ο εξάμηνο του 2012 ουσιαστικά οδηγούν στο κλείσιμο της πλειοψηφίας των δομών ψυχικής υγείας ή τη μετατροπή τους πάλι σε άσυλα. Εμμέσως πλην σαφώς, ο εκβιασμός είναι ο εξής: για να συνεχίσουν να υπάρχουν οι δομές και να μην πεταχτούν οι ασθενείς στο δρόμο εμείς οι εργαζόμενοι πρέπει να δουλεύουμε τζάμπα.

Αν κλείσουν οι δομές ειδικής αγωγής, καθώς και εδώ η χρηματοδότηση έχει μειωθεί κατά 50%, χιλιάδες παιδιά και ενήλικες τυφλοί, κωφοί, με αυτισμό, νοητική στέρηση και αναπηρίες θα βρεθούν στα σπίτια τους χωρίς σχολεία, θεραπείες και επαγγελματική εκπαίδευση. Ήδη 185.000 χιλιάδες παιδιά σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία δεν έχουν πρόσβαση στις θεραπείες που χρειάζονται, 6.000 εργαζόμενοι στο χώρο είναι απλήρωτοι για μήνες, απολύσεις γίνονται διαρκώς και δομές κλείνουν. Αν κλείσουν οι δομές αυτές η Ελλάδα από κοιτίδα πολιτισμού θα γίνει κοιτίδα σκοταδισμού και βαρβαρότητας αρνούμενη την εκπαίδευση και τη θεραπεία που χρειάζονται τα παιδιά και οι ενήλικες ΑμΕΑ.

Αν κλείσουν τα 71 Κέντρα Πρόληψης, που προσπαθούν να καλύψουν τις ανάγκες ολόκληρης της χώρας σε υπηρεσίες πρόληψης των εξαρτήσεων και προαγωγής της ψυχοκοινωνικής υγείας, με λιγότερους από 400 εργαζόμενους, με τη χρηματοδότηση περικομμένη περίπου στο -70% για το 2011 και το 2012, και με απλήρωτους συναδέλφους μέχρι και 6 μήνες, θα νομιμοποιηθεί η έκθεση των παιδιών, εφήβων και νέων στους εντεινόμενους απ' την κρίση ψυχοκοινωνικούς, παράγοντες που οδηγούν στην εξάρτηση. Αλλά και θα εγκαταλειφθούν οι άνθρωποι που ήδη αντιμετωπίζουν πρόβλημα εξάρτησης, ιδιαίτερα στην επαρχία, ως προς την δυνατότητα πρώτης υποστήριξης και παραπομπής τους σε δομές απεξάρτησης.

Αν κλείσουν οι δομές αντιμετώπισης της εξάρτησης - σε μια φάση όπου χρειάζονται περισσότερο από ποτέ, με την κατακόρυφη αύξηση, λόγω της κρίσης, των εξαρτημένων  - τινάζεται στον αέρα η προσπάθεια των εξαρτημένων να ξεφύγουν από αυτό τον κυκεώνα. Τα αποτελέσματα της υποχρηματοδότησης (-35% από τον περυσινό, ήδη «κουτσουρεμένο» προϋπολογισμό), είναι πλέον εμφανή: δομές που λειτουργούν οριακά – χωρίς το αναγκαίο προσωπικό, χωρίς φάρμακα, χωρίς τις απαραίτητες εξετάσεις. Όσον αφορά τους εξαρτημένους πλέον βρίσκονται στη δίνη της ανθρωπιστικής κρίσης: ανέχεια, πείνα, μεγάλη αύξηση του αριθμού των αστέγων, αύξηση συνολικά της νοσηρότητας και τερατώδης αύξηση των κρουσμάτων AIDS – μια επιδημία πολύ δύσκολα αντιμετωπίσιμη, μια που οι μονάδες ειδικών λοιμώξεων δεν επαρκούν και στερούνται των μέσων, ενώ οι άνθρωποι περιμένουν εβδομάδες και μήνες ακόμα και για  να αποκτήσουν το πολυπόθητο βιβλιάριο της πρόνοιας.

Η κυβέρνηση ΝΔ-ΠΑΣΟΚ-ΔΗΜΑΡ εφαρμόζει και θα συνεχίσει να εφαρμόζει την πολιτική του μνημονιακού σφαγείου. Μια πολιτική που οδηγεί το χώρο μας σε υποβάθμιση, συρρίκνωση και τελικά στο λουκέτο. Μια πολιτική που εξαθλιώνει τη συντριπτική πλειοψηφία της ελληνικής κοινωνίας. Αυτή η πολιτική και όσοι την εφαρμόζουν πρέπει να ανατραπούν.

Στην κρίση πρέπει να στηριχθούν αυτά τα δικαιώματα για να μην εξωθηθούμε στον κανιβαλισμό και στην κοινωνική διάλυση. Χτίζουμε ασπίδα προστασίας των δομών πρόνοιας απέναντι στις πολιτικές της βαρβαρότητας. Οι εργαζόμενοι στις δομές αυτές συντονιζόμαστε με εργαζόμενους σε άλλους κλάδους υγείας, συλλόγους γονέων, με τοπικές συνελεύσεις και με όλα τα πληττόμενα μέρη της κοινωνίας.

Δε θα αφήσουμε κανένα παιδί και ενήλικα με ειδικές ανάγκες χωρίς θεραπεία και εκπαίδευση για να σωθεί το ευρώ. Δε θα αφήσουμε κανένα ψυχικά πάσχοντα χωρίς θεραπεία για να σωθούν οι τράπεζες. Δε θα αφήσουμε κανένα εξαρτημένο χωρίς θεραπεία για να σωθεί αυτό το σάπιο πολιτικό σύστημα. Δε θα αφήσουμε κανένα ασθενή χωρίς νοσοκομεία και φάρμακα για να σωθεί η Ευρωπαϊκή Ένωση των επιχειρηματιών και των εφοπλιστών. Δε θα μείνουμε άνεργοι για να σωθεί η Τρόικα.
ΔΕ ΧΡΩΣΤΑΜΕ ΣΕ ΚΑΝΕΝΑΝ!ΠΑΙΡΝΟΥΜΕ ΤΗ ΖΩΗ ΜΑΣ ΣΤΑ ΧΕΡΙΑ ΜΑΣ!
ΣΥΝΤΟΝΙΣΜΟΣ ΕΡΓΑΖΟΜΕΝΩΝ ΑΠΟΛΥΜΕΝΩΝ ΨΥΧΙΚΗΣ ΥΓΕΙΑΣ, ΠΡΟΝΟΙΑΣ ΚΑΙ ΚΑΤΑ ΤΩΝ ΕΞΑΡΤΗΣΕΩΝ
Την Δευτέρα, 5 Νοέμβρη, στα πλαίσια των εκπαιδευτικών συναντήσεων του 9ου ΨΤ του ΨΝΑ, θα προβληθεί το ντοκυμαντέρ του Κώστα Ζώη "Οι Αζήτητοι" (ώρα 12, στην "αίθουσα πολλαπλών εκδηλώσεων" του ΨΝΑ). Θ΄ ακολουθήσει συζήτηση.
Τριάντα χρόνια μετά το γύρισμα αυτού του μοναδικού στο είδος του ντοκυμαντέρ, η κατάσταση που αναδεικνύει, εξακολουθεί να στοιχειώνει το παρόν ως επικρεμάμενη απειλή- και τα ερωτήματα που θέτει, μένουν αναπάντητα και όσο ποτέ επίκαιρα.

Ιερώνυμος Μπος, "Το πλοίο των τρελών"

Τι ήταν τελικά και, πολύ περισσσότερο, τι είναι σήμερα η "Λέρος";
Είναι, απλώς, η "κορυφή του παγόβουνου" που ζήσαμε πριν από 20-30 χρόνια, με τις Αποκαλυτπικές φωτογραφίες και βίντεο από την κυριολεκτική εξόντωση των ψυχικά πασχόντων από το ελληνικό κράτος και την ελληνική ψυχιατρική - εμπειρία από την οποία ποτέ δεν βγήκε κανένα μάθημα και όλα συνεχίστηκαν όπως πάντα, όπως όταν η ενοχλητική "κρεατοελιά" απλώς "ξερριζώνεται" από το "υγιές" σώμα;
΄Η μήπως είναι το ίδιο το "παγόβουνο", η κατεστημένη ψυχιατρική των εγχειριδίων, αυτή που διδάσκεται, αναπαράγεται και ασκείται, η ψυχιατρική των "σημείων" και των "διαγνώσεων" (αλλά όχι των υποκειμένων και των βιωμάτων τους);
Μιλάμε γι΄ αυτή την ψυχιατρική, εντός της οποίας λειτουργούμε (συνήθως χωρίς ουδόλως να την επερωτούμε), αυτή που λειτουργεί μέσα από τους κοινωνικούς και ιδρυματικούς κώδικες και τα στερεότυπα της επικινδυνότητας, ορίζοντας και ταξινομώντας το "υγιές" και το "παθολογικό", αντικειμενοποιώντας, πραγμοποιώντας και, εν τέλει, απανθρωποποιώντας τον "άνθρωπο που έχει απέναντί της".
Δεν είναι άραγε αυτή η αντικειμενοποίηση και η πραγμοποίηση, που διαμέσου αυτών η ψυχιατρική, μέσα από το προνομιακό της έδαφος του ψυχιατρείου (αλλά, συχνά, διατηρώντας την ίδια κουλτούρα και εκτός αυτού), ασκεί μια στρατηγικού χαρακτήρα λειτουργία διακρίσεων και αποκλεισμού, κατ΄εντολήν της δημόσιας τάξης που υπηρετεί;
Πόσο συχνό είναι άραγε το φαινόμενο, η εικαζόμενη "επικινδυνότητα" να θολώνει την "κλινική" κρίση και την κατανόηση των αναγκών, αλλά και (στο όνομα της "εκτάκτου ανάγκης") να ακυρώνει κάθε έννοια σεβασμού των δικαιωμάτων του πάσχοντος;
Μήπως, τελικά, η "Λέρος" υπάρχει εν δυνάμει, σαν ουσιαστική, καταστατική παράμετρος του κυρίαρχου "ψυχιατρικού παραδείγματος", παράμετρος που αναδύεται κυριαρχικά και γίνεται ορατή και στον πιο αδαή σε εποχές σαν τη σημερινή, όπως, τότε, στην μετεμφυλιοπολεμική Ελλάδα της δεκαετίας του 50;
Μήπως, "αν δεν προσέξουμε", είμαστε κιόλας και λειτουργούμε εντός, και προς όφελος, μιας νέας διαδικασίας κατασκευής της "Λέρου" της νέας εποχής;
Αυτά και άλλα...... την ερχόμενη Δευτέρα...........

ΠΟΤΕ ΘΑ ΓΙΝΕΙ ΠΡΑΞΗ Η ΥΠΟΣΧΕΣΗ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΚΥΡΩΣΗ ΤΗΣ ΠΑΡΑΚΡΑΤΗΣΗΣ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ ΤΩΝ ΨΥΧΙΚΑ ΠΑΣΧΟΝΤΩΝ;

 

Στις 13 Ιουλίου, ύστερα από μια συνέντευξη Τύπου και ταυτόχρονη κινητοποίηση έξω από το Υπουργείο Υγείας, που οργάνωσε η «Πρωτοβουλία ενάντια στην παρακράτηση των συντάξεων» και όπου συμμετείχαν χρήστες των υπηρεσιών και λειτουργοί του δημόσιου και του ιδιωτικού μη κερδοσκοπικού τομέα, η υφυπουργός Υγείας κ. Φ. Σκοπούλη έκανε δεκτή αντιπροσωπεία των διαδηλωτών, στην οποία, ύστερα από ενημέρωση που της έγινε και την συζήτηση που ακολούθησε, δήλωσε ότι θεωρούσε ως τελείως άδικο το μέτρο της παρακράτησης και υποσχέθηκε την ακύρωσή του μέσα από νομοθετική ρύθμιση.

Την ίδια δήλωση έκανε και λίγες μέρες αργότερα στην απάντησή της σε σχετική ερώτηση στη Βουλή.

Εκτοτε, έχουν περάσει περίπου τέσσερις μήνες και ακόμα δεν έχει προχωρήσει η νομοθετική ρύθμιση της ακύρωσης.

Ετσι, εξακολουθεί να ισχύει όχι μόνο η νομοθεσία για την παρακράτηση στο δημόσιο και στις ΜΚΟ, αλλά και η σχετική εφαρμοστική υπουργική απόφαση (του Μ. Μπόλαρη) για το δημόσιο.

Και όπως μαθαίνουμε, σε ορισμένες περιπτώσεις στο Δημόσιο, γίνονται αυτή την περίοδο σχετικές ενέργειες για την προώθηση της παρακράτησης στη βάση της ισχύουσας εφαρμοστικής υπουργικής απόφασης.

Είναι πιθανό, σε περιπτώσεις που «δεν ξέρουμε» και που μπορούν να κρύβονται από την όποια δημόσια έκθεση και πληροφόρηση, να έχουν ήδη παρακρατηθεί συντάξεις.

Το ίδιο ισχύει και για τις ΜΚΟ όπου, σε ορισμένες από αυτές, εκτός από την πάγια παλαιόθεν τακτική τους να παρακρατούν με διάφορους άτυπους τρόπους τα εισοδήματα των ενοίκων τους, είχαν ήδη αρχίσει να προχωρούν σε διαδικασίες κανονικής και επίσημης παρακράτησης πριν από την όποια νομοθετική ρύθμιση, γιατί, προφανώς, οι ιδιοκτήτες τους θεωρούσαν το μέτρο σωστό (πιθανώς το είχαν κιόλας εισηγηθεί) ως μερικό αντιστάθμισμα στις περικοπές της χρηματοδότησης.

Αν καθυστερήσει κι΄ άλλο η νομοθετική ακύρωσή της, είναι πιθανόν, σε ορισμένες περιπτώσεις, εισοδήματα ασθενών να έχουν χαθεί ανεπιστρεπτί.

Το ερώτημα είναι : γιατί αργεί τόσο η νομοθετική ρύθμιση που υποσχέθηκε η κ. Σκοπούλη;

Μήπως η ηγεσία το Υπουργείου το μετάνιωσε και βρήκε ότι πρέπει «να το πάρει κι΄ αυτό» το ποτάμι του μνημονίου και της τρόικας;

Και τι λέει γι΄ αυτό το ζήτημα η Δ/νση Ψυχικής Υγείας, ως αρμόδια επί του θέματος; Εχει πάρει κάποια εισήγηση από την κ. Σκοπούλη, την έχει επεξεργαστεί και προωθήσει, ή είναι αμέτοχη στο όλο ζήτημα;

Σε κάθε περίπτωση, αυτό που κρίνεται, εκτός από τα δικαιώματα των ψυχικά πασχόντων, που βλάπτονται ανεπανόρθωτα, είναι και η αξιοπιστία της κ. Υφυπουργού.

Ερωτούμε, λοιπόν, ως άμεσα ενδιαφερόμενοι:

Ισχύει ακόμα η υπόσχεση της κ. Σκοπούλη για την ακύρωση της παρακράτησης ή

έχει παρθεί πίσω;

Αν ισχύει, τι έχει γίνει μέχρι στιγμής και πού έχει σκαλώσει το θέμα;

Αναμένουμε άμεση απάντηση.

23 Οκτωβρίου 2012

«ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ ΕΝΑΝΤΙΑ ΣΤΗΝ ΠΑΡΑΚΡΑΤΗΣΗ ΤΩΝ ΣΥΝΤΑΞΕΩΝ»

Εκ μέρους της Πρωτοβουλίας

Ηρακλής Γκώτσης νοσηλευτής, μέλος ΔΣ σωματείου εργαζομένων ΨΝΑ

Μαρίνα Καψοπούλου, κοινωνική λειτουργός, ΨΝΑ

Δώρα Κουτσανέλλου, ψυχολόγος, μέλος ΔΣ σωματείου εργαζομένων Δρομοκαϊτείου

Κατερίνα Μάτσα, Δ/ντρια ψυχίατρος, 18 Ανω

Θόδωρος Μεγαλοοικονόμου, Δ/ντής ψυχίατρος, ΨΝΑ

ΑΝΤΙ ΓΙΑ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΔΑΦΝΙ, ΣΤΗN ΔΙΑΣΠΟΡΑ (ΠΡΟΣ ΤΟ ΠΑΡΟΝ) ΑΠΟ ΕΔΩ ΚΑΙ ΕΚΕΙ.

Το ξανασκέφτηκαν οι ιθύνοντες «εκεί στο Δαφνί», πιθανόν και με άνωθεν παρέμβαση. Μεσολάβησε και η αιφνιδιαστική επίσκεψη της υφυπουργού Φ. Σκοπούλη στο ΨΝΑ την περασμένη Παρασκευή. Και βρήκαν τα «ισοδύναμα μέτρα» που θα μπορούσαν να μπουν στη θέση της νέτα-σκέτα επιστροφής εντός του ΨΝΑ των υπερήλικων ενοίκων της εξωνοσοκομειακής στεγαστικής δομής του «Παλμύρα» : «διασπορά» τους σε κενές θέσεις άλλων στεγαστικών δομών του ΨΝΑ ή αντίστοιχων σε διάφορες ΜΚΟ (σύμφωνα με ένα από τα «σενάρια», είναι πιθανό να μεταφερθούν σε δομή μιας ΜΚΟ).

Η λογική είναι αντίστοιχη της μεταφοράς εντός. Απλώς αποφεύγεται ο στιγματισμός της όλης επιχείρησης ως «επιστροφής στο άσυλο». Χωρίς, ωστόσο, να παύει να περιέχει όλα τα στοιχεία που την συνιστούν : η στεγαστική δομή με το στοιχείο της «κατοικίας» ως μιας από τις βασικές της παραμέτρους, η ομάδα των ενοίκων ως «συγκατοίκων» και η μεταξύ τους σχέση ως παράγοντας κοινωνικοποίησης, η θεραπευτική ομάδα : όλα αυτά, που πιθανόν και ποτέ να μην υπήρξαν σε πολλές από τις στεγαστικές δομές της δήθεν «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης», τώρα δεν τίθενται ούτε καν ως λεκτικά περιτυλίγματα, σε μια πολιτική που διέπεται από την λογική του οικονομικού κόστους και των μέχρι θανάτου περικοπών. Ο ψυχικά πάσχων διαιωνίζεται ως «πράγμα», που δεν αποκτά ποτέ τον υπαρξιακό του χώρο και τον κοινωνικό του τόπο (παραμένοντας πάντα αντικείμενο μεταφοράς από εδώ, εκεί), σ΄ ένα δρόμο, στου οποίου το τέρμα θεωρείται και αντιμετωπίζεται ως ξεκάθαρο και ανυπόφορο οικονομικό βάρος - ένα τέρμα στο οποίο δεν έχουμε (ξανα)φτάσει ακόμα, αλλά που, ωστόσο, πρέπει να μας προβληματίσει αυτή τη φορά έγκαιρα ως προς το πού οδηγεί…

Στην αναζήτηση των με κάθε (ανθρώπινο) κόστος οικονομιών, τα ενοίκια των στεγαστικών δομών και των λοιπών κτιρίων όπου στεγάζονται υπηρεσίες βρίσκονται στην πρώτη γραμμή. Ψάχνουν απεγνωσμένα για κρατικής ιδιοκτησίας κτήρια, ό,τι κι΄ αν είναι αυτά και ανεξαρτήτως της όποιας καταλληλότητας. Καθώς το ενοίκιο που είχε συμφωνηθεί να καταβάλλεται για το (πρώην ξενοδοχείο) Παλμύρα, επί της οδού Μάρνη, ανέρχεται στις 17.000 ευρώ μηνιαίως, αποφασίστηκε να ξενοικιαστεί και τα εκεί στεγαζόμενα εξωτερικά ιατρεία του ΨΝΑ να μεταφερθούν ακριβώς πάνω στην πλατεία Ομονοίας (Αγ. Κων/νου 2). Είναι πιθανόν εκεί ν΄ αρχίσουν τη λειτουργία τους και τα απογευματινά εξωτερικά ιατρεία (με αδρή πληρωμή από τη μεριά του χρήστη) που ουδέποτε μέχρι τώρα τα ήθελαν οι γιατροί του ΨΝΑ - αλλά ίσως τώρα να άλλαξαν οι καιροί….

Σ΄ όλα αυτά τα «μεταρρυθμιστικά» πλάνα, οι ασθενείς περισσεύουν. Τώρα, «διασπορά» από εδώ και εκεί. Το απευθείας «μέσα» ίσως αργότερα… Αυτή η μικρή μεταρρύθμιση/μετακόμιση σημαίνει μια στεγαστική δομή λιγότερη – σημαίνει, ως εκ τούτου εξοικονόμηση προσωπικού για «μέσα», που θα έλθει να καλύψει μέρος των ραγδαία αυξανόμενων ελλείψεων σε προσωπικό, ελλείψεων που καθιστούν όλο και πιο δυσχερή την λειτουργία του ΨΝΑ.

Στην φετινή «παγκόσμια ημέρα της ψυχικής υγείας» (ανέκαθεν κάτι σαν την ημέρα της γυναίκας, της μητέρας κλπ, με το ίδιο βάρος/κοροϊδία που έχουν όλες αυτές οι «παγκόσμιες ημέρες»), αυτές οι διαδικασίες αποδόμησης και κατεδάφισης ακόμα και του ομοιώματος της μεταρρύθμισης των προηγούμενων χρόνων (που ακόμα και αυτό τους είναι πολύ ακριβό), αποτελούν, μαζί με τις συλλήψεις, προχθές, των συνδικαλιστών έξω από το Δρομοκαίτειο και τις σημερινές κινητοποιήσεις έξω από το Υπουργείο Υγείας των απλήρωτων εργαζόμενων στον ιδιωτικό μη κερδοσκοπικό τομέα, το δείγμα των καιρών: αυτή είναι η «ψυχική υγεία» του μνημονίου τους.

Ποτέ η σφυρηλάτηση ενός κοινού μετώπου, για έναν αγώνα διαρκείας, δεν ήταν πιο

αναγκαία, για την υπεράσπιση στοιχειωδών δικαιωμάτων χρηστών των υπηρεσιών και εργαζομένων λειτουργών της ψυχικής υγείας. Εναν αγώνα που, για να νικήσει, χρειάζεται να ξεκινήσει και να απλωθεί σ΄ όλη την ψυχική υγεία, αλλά, ταυτόχρονα, να πάει πέρα από αυτήν….

Psyspirosi.gr

ΤΟ "ΨΝΑ ΔΑΦΝΙ" ΔΙΕΚΔΙΚΕΙ ΤΑ ΠΡΩΤΕΙΑ ΤΗΣ ΕΠΙΣΤΡΟΦΗΣ ΣΤΟ ΑΣΥΛΟ

ENOIKOI ΕΞΩΝΟΣΟΚΟΜΕΙΑΚΗΣ ΣΤΕΓΑΣΤΙΚΗΣ ΔΟΜΗΣ ΤΟΥ ΨΝΑ ΕΠΙΣΤΡΕΦΟΥΝ ΜΕΣΑ ΣΤΟ ΨΥΧΙΑΤΡΕΙΟ

Στο δρόμο, που έχει ήδη ανοίξει, της «επιστροφής στο ψυχιατρείο», διεκδικεί τα πρωτεία και μπαίνει επικεφαλής το ίδιο το ψυχιατρείο. Την ίδια στιγμή που καταρρέουν οι ΜΚΟ και επικρέμαται η επιστροφή εκατοντάδων πρώην εγκλείστων εκεί, απ΄ όπου φάνηκε αρχικά ότι διέφυγαν, στις πτέρυγες του ασύλου (που σιγά - σιγά ξανανοίγουν), το ΨΝΑ, με τον άμεσο έλεγχο που έχει πάνω στις άνω των εκατό δικές του στεγαστικές μονάδες, αποδεικνύεται πιο ταχύ και πιο αποτελεσματικό : 21 ένοικοι, κυρίως της τρίτης ηλικίας, στεγαστικής δομής στο κτίριο του «Παλμύρα» στην οδό Μάρνη, πλατεία Βάθης, μεταφέρονται με διαδικασίες fast track μέσα στο ψυχιατρείο, οι περισσότεροι στο γηροψυχιατρικό (Μποδοσάκειο) που, ήδη, ύστερα από περσινή συγχώνευση, νοσηλεύει, στο καθένα από τα δυο τμήματά του, περί τους 50-55 ασθενείς (οι περισσότεροι κατάκοιτοι), που τώρα θα ξεπεράσουν τους 65 : επιστροφή στην «προ της Λέρου» περίοδο - την περίοδο που δημιούργησε την «Λέρο».

Η ευλογοφανής δικαιολογία είναι η δραματική έλλειψη προσωπικού που υπάρχει στο ΨΝΑ, καθώς η εν λόγω στεγαστική δομή στην οδό Μάρνη (όπως πολλές άλλες του ΨΝΑ) λειτουργούσε με «μονοβάρδιες». Αντί να αντιμετωπιστεί αυτό το πρόβλημα (και πώς μπορεί ν΄ αντιμετωπιστεί με την απόλυτη υποταγή στις επιταγές του μνημονίου και της τρόικας;) επιλέγεται ο δρόμος της διάλυσης και της ασυλοποίησης και η λογική της αποθήκης.

Όπως είναι γνωστό, το μοναδικό κριτήριο, πλέον, για την χάραξη «πολιτικής» στην ψυχική υγεία, όπως και στην υγεία γενικότερα, από το επίπεδο της τρόικας μέχρι αυτό των εντεταλμένων διοικητών των νοσοκομείων και των αντίστοιχα εντεταλμένων συνεργατών τους, είναι η στυγνή περικοπή δαπανών - περικοπή μέχρι κυριολεκτικής εξόντωσης. Υπάρχουν, ήδη, από μακρού πυρετώδεις (αλλά αναποτελεσματικές μέχρι τώρα) ενέργειες να μεταστεγαστούν στεγαστικές δομές, που έγιναν με χρηματοδότηση του Γ΄ΚΠΣ, σε ιδιόκτητα κτίρια του δημοσίου (προκειμένου να μειωθεί η δαπάνη για ενοίκια), χωρίς να είναι κανείς σε θέση να ελέγξει τα κριτήρια της καταλληλότητας του κτιρίου, του αριθμού των ενοίκων που θα φιλοξενηθούν εκεί (πιθανό να δούμε δομές των 40 και 50 ατόμων σε ένα κτίριο, σε μια γειτονιά, με ταυτόχρονη μείωση το προσωπικού, όπως έχει αρχίσει ήδη να γίνεται σε κάποιες δομές στου ΨΝΑ), αλλά και άλλα προβλήματα, όπως το ξερίζωμα μιας δομής, που έχει αναπτύξει σχέσεις και έχει ενσωματωθεί σε μια γειτονιά εδώ και δέκα, πχ, χρόνια, σε τελείως άλλη τοποθεσία. Αυτά τα, προς το παρόν, πορευόμενα με εργώδεις διαδικασίες σχέδια συγχώνευσης/μεταστέγασης/κατάργησης δεν είναι παρά το πρώτο βήμα της επιστροφής «μέσα».

Οι συνθήκες που ήδη διαμορφώνονται, εντός του ΨΝΑ, σε μερικά από τα ήδη συγχωνευμένα ενδονοσοκομειακά τμήματα, με πολλούς ασθενείς (γύρω στους 50-60 το καθένα) με πολύπλοκες ανάγκες και εξαιρετικά λίγο, αβοήθητο και κουρασμένο προσωπικό, θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν πρωτοφανείς αν δεν ήταν ακριβώς οι συνθήκες στα ελληνικά (και όχι μόνο) άσυλα πριν την έναρξη της λεγόμενης «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης», έστω και αν απέχουμε από την περίοδο αυτή όχι περισσότερο από 20 χρόνια. Φαίνεται ότι, ενώ νομίζαμε ότι είχαμε ξεκινήσει «για αλλού», στην πραγματικότητα μοιάζει σαν να μην είχαμε φύγει ποτέ.

Ταυτόχρονα, οι συνθήκες νοσηλείας στο ΨΝΑ αποκτούν χωρίς προηγούμενο, για τα τελευταία χρόνια, κατασταλτικά χαρακτηριστικά, που μέχρι και η «Επιτροπή Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ψυχικά Πασχόντων» του Υπουργείου άσκησε εγγράφως έντονη κριτική για τις συνθήκες κάτω από τις οποίες περιθάλπονται άτομα με νοητική υστέρηση και αυτισμό στο γνωστό ως «7ο περίπτερο» (που ήδη έχει μεταφερθεί σε άλλο, παλιό και άδειο μέχρι τώρα, τμήμα), με τις πρακτικές της «προληπτικής καθήλωσης» (δηλαδή, όλο το 24ωρο), τις έγγραφες προτάσεις της Διευθύντριας της Ιατρικής Υπηρεσίας προς την Διοίκηση του ΨΝΑ για «10 ειδικές καρέκλες με μπράτσα από σίδερο – ατσάλι που θα ‘πακτωθούν’» καθώς και «ειδικών κατασκευών σε ζώνες για ορισμένους ασθενείς …. ώστε να περιορίζονται αυτοί στις καρέκλες» κλπ.

Μια βασική παράμετρος των δυσκολιών, ίσως από τις πιο σημαντικές, εν μέσω αδιεξόδων εργασιακών, θεσμικών και προσωπικών και της απελπισίας που βιώνεται από αυτό που εμφανίζεται ως έλλειψη διεξόδου και προοπτικής σε όλα τα επίπεδα, είναι η καλλιέργεια μιας συνείδησης και μιας στάσης που κυμαίνεται από την ουδέτερη (έως και ευμενή) συναίνεση, μέχρι την ανοιχτή υποστήριξη των διαδικασιών «επιστροφής στο άσυλο» ως ενός φαντασιωσικού οχυρού για την υπεράσπιση της θέσης εργασίας και των όποιων αποδοχών εντός αυτού και στο όνομα της κοινωνικής αποστολής που, μέσα στις δεδομένες συνθήκες, ανατίθεται σε αυτό.

Και μέσα σ΄ όλα αυτά, η Διοίκηση του ΨΝΑ, πιστή στην τροϊκάνικη λογική των «ισοδύναμων μέτρων», δεν θ΄ άφηνε δυο ορόφους του «Παλμύρα» άδειους, καθώς πληρώνει ενοίκιο για όλο το κτίριο (στο ισόγειο του οποίου στεγάζονται τα εξωτερικά ιατρεία του ΨΝΑ). Γι’ αυτό, με τις ίδιες fast track διαδικασίες, έβαλε μπροστά (ενεργώντας «χωρίς τον ξενοδόχο», βέβαια, όπως θα φανεί στη συνέχεια) την μεταφορά του «Προγράμματος γυναικών» του 18 Ανω στο Ψυχικό (λόγω προβλημάτων του εκεί κτιρίου), στους χώρους του «Παλμύρα» που έχει προγραμματιστεί ν΄ αδειάσουν - ένα πρόγραμμα, δηλαδή, απεξάρτησης από τοξικές ουσίες ακριβώς πάνω στη πλατεία Βάθης!!! Τα σχόλια περιττεύουν.

Επί όλων αυτών πρόκειται να επανέλθουμε σύντομα.

Psyspirosi.gr

 

 

Πατήστε εδώ για να διαβάσετε το έγγραφο της «Επιτροπής Προστασίας των Δικαιωμάτων των Ψυχικά Πασχόντων» του Υπουργείου για το 7ο.

Νέα του Blog

Το αδύνατο που έγινε δυνατό

20.02.2017 | Slider
Εμφανίσεις: 4225