14ο Αντιρατσιστικό Φεστιβάλ
Ξενώνες «Σεμέλη», «Μετάβαση», «Αμάλθεια»
Οικοτροφεία «Ιρις» και «Οδύσσεια»
Διαμερίσματα Αχαρνών 1, 9ο ΨΤ ΨΝΑ
ΚΨΥ/ Κέντρο Ημέρας Αγίων Αναργύρων
Η ΨΕΥΔΕΠΙΓΡΑΦΗ ΜΕΤΑΡΡΥΘΜΙΣΗ ΑΝΑΠΑΡΑΓΕΙ ΤΗΝ ΒΑΡΒΑΡΟΤΗΤΑ
Η σχέση μας με τον ‘άλλο’ πρέπει να επανέλθει στο κέντρο του προβληματισμού
Μια φράση που κατά κόρον χρησιμοποιείται όταν γίνεται αναφορά στους ψυχικά πάσχοντες, στα άτομα με αναπηρίες, στους κοινωνικά αποκλεισμένους κλπ, (ανεξάρτητα αν με αυθεντικούς ή υποκριτικούς στόχους) είναι η εξής : «ο πολιτισμός μιας κοινωνίας φαίνεται από τον τρόπο που φροντίζει και συμπεριφέρεται απέναντι στους πιο αδύναμους πολίτες της».
Είδαμε πράγματι, αυτή την περίοδο, αυτόν τον ‘πολιτισμό’ σε δράση απέναντι στους πιο αδύναμους πολίτες, σε μια κίνηση και μια πολιτική με εμβληματική σημασία : στα πογκρόμ κατά των μεταναστών, στην πρωτοφανή κατασταλτική βία απέναντί τους και στην ταχύρρυθμη, πλέον, προετοιμασία στρατοπέδων συγκέντρωσης για τον εγκλεισμό τους (πριν την επαναπροώθησή τους πέρα από τα σύνορα, στο κενό… του θανάτου).
Αυτό που γίνεται με τους μετανάστες δεν καθόλου διαφορετικό από αυτό που γίνεται (χωρίς να είναι τόσο ορατό) με τους ψυχικά πάσχοντες και όλους τους αποκλεισμένους.
Η υποτιθέμενη «μεταναστευτική πολιτική» ανάγεται σε απλή καταστολή. Προφανώς ο ‘πολιτισμός’ που μας εξουσιάζει, αδυνατεί (εκτός που αρνείται) να κατανοήσει το πρόβλημα στις πηγές του (στις παγκόσμιες διατάσεις και αιτίες του, αιτίες που αυτός έχει προκαλέσει και που θα εξακολουθήσουν να υπάρχουν για πολλά χρόνια). Και επομένως, αδυνατεί να δώσει απαντήσεις που να απευθύνονται στις πραγματικές διαστάσεις του προβλήματος και στην ανθρώπινη αξιοπρέπεια των μεταναστών.
Αυτή η πολιτική έχει ανάγκη την ξενοφοβία και το ρατσισμό μιας μερίδας του πληθυσμού για να πετύχει τους σκοπούς της. Ενα ρατσισμό που πυροδοτείται από την ορατή εξαθλίωση και τα γκέτο που αυτός ο «πολιτισμός» ‘κατασκευάζει’ μέσα στην πόλη, αρνούμενος αξιοπρεπείς απαντήσεις στο πρόβλημα της διαβίωσης και των δικαιωμάτων των μεταναστών.
Οσο περισσότερο η κατεστημένη εξουσία θα αρνείται να δώσει πραγματικές απαντήσεις στις ανάγκες των πολλών, τόσο περισσότερο θα έχει ανάγκη να προβάλλει, ως άλλοθι, το φόβητρο του ‘ξένου’ και της ‘απειλής’ από αυτόν. Εχει ανάγκη από το σκάνδαλο (που η ίδια έχει κατασκευάσει) του γκέτο κλπ, το οποίο παρουσιάζεται με τη μορφή ενός προβλήματος που λειτουργεί ως ‘απειλή’, γιατί αναστατώνει την ισορροπία της ύπαρξής μας: από εκεί και η κίνηση για τον περιορισμό του, για την εξάλειψη και την εξόντωσή του. Για τη σηματοδότηση των ορίων πέρα από τα οποία δεν του επιτρέπουμε να λειτουργεί και να μας επηρεάζει. Είναι εδώ που επιχειρείται να βρει έδαφος η προσπάθεια να εκμαιευθεί η λαϊκή συναίνεση για τα στρατόπεδα συγκέντρωσης και για την απροκάλυπτη βία κατά των πιο στερημένων και ανυπεράσπιστων ανθρώπων, κατά αυτών ακριβώς που θα έπρεπε να στηρίξουμε, να περιθάλψουμε και να προστατέψουμε.
Σε πλήρη αντιστοιχία με το μεταναστευτικό ζήτημα, η κρίση στον χώρο της ψυχικής υγείας είναι μια άλλη έκφραση του γεγονότος ότι όλο και περισσότεροι άνθρωποι, πρώτα απ΄ όλα αυτοί με τις πιο πολύπλοκες ανάγκες και ιδιαιτερότητες, αντιμετωπίζονται ως βάρος, από το οποίο η κρατούσα κοινωνική τάξη πρέπει, με τον ένα ή τον άλλο τρόπο, ν΄ απαλλαγεί.
Η κατάσταση στην ψυχική υγεία δεν (πρέπει να) αφήνει, πλέον, κανένα περιθώριο για αυταπάτες. Στην καλλιέργεια αυταπατών επιμένουν μόνο όσοι περιμένουν ιδιοτελώς να επωφεληθούν απ΄ αυτές, όπως, πχ, με το περιβόητο μνημόνιο μεταξύ Υπουργείου Υγείας και Ευρωπαϊκής Κοινότητας (το μνημόνιο Αβραμόπουλου - Σπίντλα), με το οποίο υποτίθεται ότι επιβάλλεται μια εποπτεία από την ΕΕ πάνω στην ελληνική κυβέρνηση για το αν και πώς θα ‘προχωρήσει’ η «ελληνική ψυχιατρική μεταρρύθμιση». Να εποπτεύσει ποιος ποιόν; Αυτός (η ΕΕ) που επιβάλλει δραστικές περικοπές στις δαπάνες στο όνομα της τήρησης του Συμφώνου Σταθερότητας και που στις διάφορες χώρες της λαμβάνονται πυρετωδώς μέτρα που οδηγούν την ψυχική υγεία δεκαετίες πίσω;
Αυτό που έχουμε μπροστά μας είναι η περαιτέρω εγκατάλειψη της ψυχικής υγείας από το κράτος, μέσω μιας συνδυασμένης πολιτικής δραστικής υποχρηματοδότησης, ιδιωτικοποίησης και εμπορευματοποίησης.
Οι πρόσφατες εξελίξεις (και αποκαλύψεις) δείχνουν ότι η βιτρίνα της ψευδεπίγραφης «μεταρρύθμισης» αδυνατεί, πλέον, να εξωραϊζει την ψυχιατρική βαρβαρότητα, η οποία, όπως είχε προβλεφθεί, μεταφέρθηκε σχεδόν αυτούσια σε πολλές από τις «νέες δομές» : αυτή η βιτρίνα έχει αρχίσει να ραγίζει κάτω από το βάρος των δραστικών οικονομικών περικοπών, αλλά και ως συνέπεια ενός συστήματος ψυχιατρικής φροντίδας κατακερματισμένου, που αντί για υπέρβαση του ψυχιατρικού ασύλου, κατέληξε στη διασπορά θραυσμάτων του μέσα στην κοινότητα
Ποιες είναι οι αλλαγές που προτείνονται για την φροντίδα και την κοινωνική ένταξη των ψυχικά πασχόντων; Τίποτα που ν΄ αναφέρεται σε πραγματικές λύσεις στο κοινωνικό πεδίο. Ο μόνος προγραμματισμός αφορά μονάδες κατασταλτικού χαρακτήρα (οικοτροφεία «δυσίατων», μονάδες «επικίνδυνων» κοκ).
Με κανένα τρόπο δεν τίθεται, ούτε είναι δυνατό να τεθεί από τις κρατούσες εξουσίες, το πρόβλημα του είδους της σχέσης που η κοινωνία πρέπει να εγκαθιδρύσει με τις ομάδες που αυτή, η κατεστημένη κοινωνική δομή, έχει συστηματικά και αυτόματα, με την ίδια τη λογική της λειτουργίας της, αποκλείσει : η «καριέρα του ψυχικά ασθενή» ξεκινά πολύ πριν από τον εγκλεισμό του στο ψυχιατρείο καθώς είναι το αντικείμενο μιας συστηματικής βίας (από τη δοσμένη οικογενειακή και κοινωνική οργάνωση) που του περιορίζει το χώρο, μέχρι πλήρους εκμηδένισής του.
Αντί γι΄ αυτά, τα θεμελιακά ζητήματα, η επικέντρωση στα οποία θα προσανατόλιζε σε άλλες αναζητήσεις και διεκδικήσεις, το ενδιαφέρον μετατοπίζεται σε ζητήματα όπως ο ρόλος και η μοίρα των κρατικοδίαιτων «ΜΚΟ», που η παρουσία τους χρησιμοποιείται από το κράτος (που το ίδιο τις κατασκεύασε ως εργολάβους της αποασυλοποίησης) ακριβώς για να μεταθέτει τη συζήτηση και τις διεκδικήσεις μακριά από το ‘κέντρο του προβλήματος’.
Είναι σαφές ότι πρέπει να επαναφέρουμε τη συζήτηση σ΄ αυτό το ‘κέντρο του προβλήματος’ : στη σχέση μας με τον ‘άλλο’ και τον ‘πάσχοντα άλλο’, στο άνοιγμα κοινωνικών χώρων τέτοιων που να βρίσκουν θέση όλοι, ο καθένας ανάλογα με τις ανάγκες του, με όλη την πιθανή πολυπλοκότητα αυτών των αναγκών και με όλη τη διάθεση των αναγκαίων πόρων που η απάντηση σ΄ αυτές τις ανάγκες θα απαιτούσε.
Η κατάργηση της κατασταλτικής ψυχιατρικής είναι συνυφασμένη με μια διαφορετική τοποθέτηση του προβλήματος εκ θεμελίων. Είναι ένα ταυτόχρονα θεωρητικό και πρακτικό ζήτημα. Είναι συνυφασμένη τον αγώνα για την κοινωνική χειραφέτηση όλων, «ασθενών», λειτουργών και της κοινωνίας ολόκληρης.
3 Ιουλίου 2009