(Με την ευκαιρία της παγκόσμιας ημέρας για την Ψυχική Υγεία)

Καθώς αρκετοί πανηγυρικοί λόγοι εκφωνούνται αυτές τις μέρες, με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα της Υγείας, στις 7 Απρίλη, που ο Π.Ο.Υ. έχει αφιερώσει, φέτος, στην Ψυχική Υγεία, οι τριμελείς επιτροπές ΕΙΝΑΠ ΨΝΑ και Δρομοκαϊτείου αισθανόμαστε την υποχρέωση να δηλώσουμε ότι καμιά φιέστα και κανένας «πανηγυρικός» δεν μπορεί να συγκαλύψει την πραγματική κατάσταση, που συνεχίζει να υπάρχει στο χώρο της ψυχικής υγείας. Αυτή τη μέρα η ψυχική υγεία έχει κάτι να κερδίσει μόνο αν θυμηθούμε ότι, ύστερα από 17 χρόνια προγραμμάτων «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης :

1)Στο ένα τρίτο των νομών της χώρας δεν υπάρχει καμιά δημόσια υπηρεσία ψυχικής  υγείας.

2)Σε ένα άλλο  τρίτο υπάρχουν ελάχιστες υπηρεσίες, ανίσχυρες ν΄ αντιμετωπίσουν το ψυχιατρικό αίτημα των περιοχών τους.

3)Στο υπόλοιπο τρίτο, με προεξάρχουσα την κατάσταση στο λεκανοπέδιο Αττικής, υπάρχουν μια σειρά υπηρεσίες, που εξακολουθούν να λειτουργούν χωρίς κανένα συντονισμό και σύνδεση μεταξύ τους.

4)Η πρωτοβάθμια περίθαλψη, η πρόληψη, η δημιουργία κοινοτικών υπηρεσιών, που θα λειτουργούσαν σαν πραγματικός ηθμός για τις εισαγωγές στα ψυχιατρεία, εξακολουθούν να είναι στα χαρτιά. Το ίδιο ισχύει και για την οργάνωση υπηρεσιών μετανοσοκομειακής παρακολούθησης.

5)Τα δύο μεγάλα ψυχιατρεία της Αθήνας, ΨΝΑ και Δρομοκαϊτειο, εξακολουθούν να προορίζονται να λειτουργούν ως οι αποθήκες αζήτητων, ανεπιθύμητων και κοινωνικά αποκλεισμένων, ενώ η έλλειψη τομεοποίησης αναπαράγει διαρκώς  και διευρύνει τον αρχαϊκό τρόπο λειτουργίας τους ως ασύλων. Ο σεισμός του Σεπτέμβρη 1999, που έθεσε εκτός λειτουργίας το ΨΝΑ, έδειξε, με το χάος που προκάλεσε στο σύστημα εφημερίας, πόσο γυμνό είναι το σύστημα ψυχικής υγείας στην Ελλάδα. Αποκάλυψε την πλήρη χρεοκοπία της δήθεν «ψυχιατρικής μεταρρύθμισης» και τον στρεβλό χαρακτήρα της, που αδυνατεί, ακόμα και σήμερα, να δώσει μια ολοκληρωμένη απάντηση στο αίτημα του ψυχικά πάσχοντα για παροχή υπηρεσιών ψυχικής υγείας, που θα είναι ολοκληρωμένες, θα σέβονται τα δικαιώματά του, δεν θα είναι περιοριστικές και θα ασκούνται πραγματικά με άξονα τον «τόπο κατοικίας».

6)Η αποασυλοποίηση, μέσω του «ΨΥΧΑΡΓΩ» και άλλων προγραμμάτων, διεξάγεται ερήμην του συνολικού μετασχηματισμού των υπηρεσιών ψυχικής υγείας, με αποτέλεσμα να έχει αναχθεί σε απλή αριθμητική συρρίκνωση του πληθυσμού των ψυχιατρείων– που, όμως, διαρκώς αναπαράγεται από την ασυλοποιητική λειτουργία του όλου συστήματος των υπηρεσιών ψυχικής υγείας.

7)Τα δύο ψυχιατρεία έχουν τεράστια προβλήματα στελέχωσης με προσωπικό, ιδιαίτερα ιατρικό και νοσηλευτικό, πράγμα που δυσχεραίνει την λειτουργία τους, δεν επιτρέπει πλήρη και σωστή ανάπτυξη θεραπευτικών λειτουργιών και για το ΨΝΑ («Δαφνί») λειτουργεί απαγορευτικά στην πλήρη έναρξη λειτουργίας των νέων τμημάτων εισαγωγών. Χωρίς μαζικές προσλήψεις τα περισσότερα από αυτά δεν πρόκειται να τεθούν σε λειτουργία.

8)Η στάση του Υπουργείου απέναντι στο ρατσιστικό φαινόμενο στον Κορυδαλλό, διφορούμενη και ανασταλτική στην διαδικασία λειτουργίας των ξενώνων στην περιοχή αυτή, δείχνει ότι η  «ψυχιατρική μεταρρύθμιση» υπονομεύεται στις ουσιαστικές της διαστάσεις και ότι, τόσο αυτή, όσο και τα δικαιώματα των ασθενών στην κοινωνική επανένταξη δεν είναι κατοχυρωμένα, αλλά αντικείμενο παζαρέματος στα πλαίσια πολιτικών ισορροπιών κορυφής.  Τι θα πούμε την «ημέρα της ψυχικής υγείας» στους εγκλείστους, που ρωτάνε «πότε θα πάμε στον ξενώνα;» του Κορυδαλλού; Μήπως ότι,  είτε «μέσα» είτε «έξω», κάποιοι δεν θα πάψουν ποτέ να σας βλέπουν σαν αντικείμενα, σαν αφορμές απορρόφησης κονδυλίων, σαν πράγματα που τα βάζουμε εδώ ή εκεί, ανάλογα με τι συγκυριακές διευθετήσεις της «σοβαρής πολιτικής»;

9) Μετά από 17 ολόκληρα χρόνια, το πιο ευαίσθητο κομμάτι της Υγείας, που είναι η Ψυχική Υγεία, λειτουργεί όλο και περισσότερο στη βάση συγχρηματοδοτούμενων προγραμμάτων ορισμένου χρόνου: ξανά και ξανά οι «ασθενείς», μετά ένα χρονικό διάστημα, μένουν χωρίς απασχόληση και χωρίς αμοιβή, το προσωπικό απλήρωτο και σε ανασφάλεια. Οσο για την προώθηση στην εργασία, για δημιουργία θέσεων εργασίας κλπ, η στασιμότητα που υπάρχει, είναι η μεγαλύτερη από την εποχή που ξεκίνησαν τα προγράμματα του 815/84.

10)Δεν είναι τυχαίο, επίσης, το γεγονός ότι, ενώ οι διαχειριστικές διαδικασίες που εξακολουθούν να ισχύουν στον δημόσιο τομέα εξακολουθούν να μένουν αναλλοίωτες και να λειτουργούν απαγορευτικά στην υλοποίηση θεραπευτικών/ αποκαταστασιακών προγραμμάτων, πριμοδοτείται η  όλο και μεγαλύτερη εισβολή του ιδιωτικού τομέα στο χώρο των δημόσιων ψυχιατρείων, για να προωθήσουν την ψυχοκοινωνική αποκατάσταση με τις «ευέλικτες» διαδικασίες τους.

11)Τα κοινωνικά δικαιώματα των ασθενών παραμένουν σε πρωτόγονο επίπεδο, όχι μόνο χωρίς προοπτικές εργασίας ή κάποιας δημιουργικής απασχόλησης, αλλά και χωρίς εξασφαλισμένο αξιοπρεπές εισόδημα

12)Όλα αυτά δείχνουν μια διγλωσσία στην ασκούμενη πολιτική : από τη μια, μεγάλα σχέδια «βάθους δεκαετίας», σχέδια  δραστικής συρρίκνωσης ή και «κατάργησης» των ψυχιατρείων όλη της χώρας. Και από την άλλη, καθημερινές πολιτικές πιέσεις για μια συγκυριακή αντιμετώπιση των προβλημάτων στο σύστημα ψυχικής υγείας (ιδιαίτερα του ζητήματος της εφημερίας, αλλά όχι μόνο αυτού), που λειτουργούν σε διαμετρικά αντίθετη κατεύθυνση από τα «σχέδια βάθους»: στην κατεύθυνση της αναπαραγωγής του ασύλου/ αποθήκης, της αναπαραγωγής των όρων αντιθεραπευτικής λειτουργίας, υπονόμευσης της πραγματικής Αποϊδρυματοποίησης και της πραγματικής υπέρβασης του ψυχιατρείου. Από τη μια συζητούν για «αναβάθμιση των ψυχιατρείων» και από την άλλη δίνουν πολιτική στήριξη στην δημιουργία ή την αναπαραγωγή υπηρεσιών «ελίτ», σε μια λογική λειτουργίας, που προϋποθέτει την διαρκή λειτουργία των ψυχιατρείων ως αποθηκών.

Η δέσμευση των λειτουργών ψυχικής υγείας και όλων των εργαζομένων στα ψυχιατρεία, για την ημέρα της «ψυχικής υγείας», δεν μπορεί να είναι άλλη από τον συνεχή

• για την προάσπιση, αναγνώριση και επέκταση των δικαιωμάτων των ψυχικά πασχόντων,
• για την προάσπιση και αναβάθμιση της επαγγελματικής αξιοπρέπειας των λειτουργών ψυχικής υγείας,
•  για την σφυρηλάτηση συμμαχιών στην κατεύθυνση της οικοδόμησης ενός κοινωνικού κινήματος για την ψυχική υγεία, κατά του κοινωνικού αποκλεισμού και του ρατσισμού,
• για το αδιαπραγμάτευτο δικαίωμα όλων να ζουν μέσα στον κοινωνικό ιστό με ελευθερία, αξιοπρέπεια, σεβασμό στο πρόσωπό τους, κοινωνική και υλική στήριξη.

6 Απριλίου 2001                     ΟΙ ΤΡΙΜΕΛΕΙΣ ΕΠΙΤΡΟΠΕΣ ΕΙΝΑΠ

                                       ΨΝΑ                            ΔΡΟΜΟΚΑΪΤΕΙΟΥ

                                   Κ. ΜΑΤΣΑ                         Γ. ΑΣΤΡΙΝΑΚΗΣ

                                Θ. ΜΕΓΑΛΟΟΙΚΟΝΟΜΟΥ      Β. ΦΩΤΟΠΟΥΛΟΣ

                                        Γ. ΠΑΡΑΣΧΑΚΗΣ                      Π. ΒΑΛΑΒΑΝΗΣ